những cái bóng ảm đạm. Biết đi đâu giữa cánh thảo nguyên mênh
mông rộng hàng ngàn dặm này?.
Kuzma Kuzmits bước bên cạnh Đasa đi về phía có mùi khói bếp
thoang thoảng đưa lại từ chân trời nhuốm màu ngọc thạch của bình
minh, vừa đi vừa vừa biện luận đại khái như sau: "Theo như tôi nghĩ thì
cô không phải chỉ bị một phen khiếp vía đâu, cô còn có điều gì khổ tâm
lắm nữa, cô bé xinh đẹp ạ. Còn tôi đây tuy đã trải qua rất nhiều phen
điêu đứng long đong, tôi vẫn chưa bao giờ biết khổ là gì. Trước kia tôi
làm linh mục, rồi sau vì tư tưởng quá phóng túng cho nên bị truất phép
rồi giam vào tu viện. Nhưng bây giờ thì tôi đi lang thang khắp thiên hạ,
bốn bể là nhà, như người ta thường nói. Hạng người nhất thiết phải có
một cái giường ấm áp, một cây đèn yên tĩnh, sau lưng lại phải có một
giá sách nữa, mới được hạnh phúc - hạng ấy đến trọn kiếp cũng sẽ
không biết hạnh phúc là gì... Đối với một người như thế thì - hạnh phúc
bao giờ cũng là ngày mai, nhưng đến một ngày oan nghiệt nào đấy,
ngày mai cũng mất mà cái giường cũng chẳng còn... Đối với một người
như thế, cuộc đời chỉ là một tiếng than hờ bất tận... Còn như tôi đây -
đang đi giữa thảo nguyên, mũi tôi ngửi thấy mùi bánh mì mới nướng -
như thế tức là đằng kia có một cái ấp, chỉ lát nữa ta sẽ nghe tiếng chó
sủa. Lạy Chúa! Xem kìa, ánh bình minh huy hoàng biết bao nhiêu! Bên
cạnh tôi là một người bạn đường dung mạo như thiên thần đang rên rỉ,
đang thiêu đốt lòng trắc ẩn của tôi, khiến cho tôi chỉ muốn vùng lên
làm một việc gì phi thường. Vậy tôi là ai? -Tôi là người hạnh phúc
nhất. Trong túi áo tôi bao giờ cũng có một cái túi đựng muối. Khoai tây
bao giờ tôi cũng lấy trong nương của người ta ra. Rồi có những gì nữa?
Có cả cái thế giới muôn màu muôn vẻ, đầy những cuộc xung đột giữa
các dục vọng. Tôi đã suy nghĩ rất nhiều về số phận của giới trí thức ta,
Đarya Đmitrievna ạ, suy nghĩ rất nhiều. Nó chẳng Nga tí nào, phải nói
như vậy... Một ngọn gió nổi lên, thế là than ôi! chẳng còn gì nữa... Còn
như tôi đây, một anh thầy tu bị truất phép, tôi cứ đi, nhởn nhơ vui thú,
và còn định nhởn nhơ khá lâu nữa...
