thẳng vào đôi mắt rưng rưng của Rôstsin. Trên cái mũi hếch lên một
cách đầy thiện ý của người lính Đức nổi lấm tấm mấy giọt mồ hôi:
- Tôi xuống tàu trước khi tàu đến Êkatêrinaxlav, phu nhân có ghi lại
địa chỉ của tôi. Tôi đã khẩn khoản xin phu nhân ghi lại, tôi không muốn
mất hút bóng phu nhân như mất hút bóng một con chim trời tình cờ bay
qua. Trên chặng đường cùng đi tôi đã khích lệ được phu nhân ít nhiều.
Phu nhân rất thông minh. Cái trí tuệ sáng sủa nhưng ít được phát triển
của phu nhân rất khao khát những tư tưởng tốt lành và cao cả. Tôi có
nói với phu nhân: "Đau khổ là thân phận của hàng triệu phụ nữ thời đại
ta, - đau khổ và tai họa phải được biến thành một sức mạnh xã hội...
Đau khổ phải làm cho phu nhân rắn rỏi lên". Phu nhân hỏi tôi: "Tôi biết
dùng cái rắn rỏi ấy để làm gì? Tôi có muốn sống tiếp nữa đâu?" Tôi
mới nói với phu nhân: "Không, phu nhân muốn sống. Không có gì có ý
nghĩa hơn là ý chí muốn sống. Nếu xung quanh ta chỉ thấy toàn chết
chóc, tai họa và đau khổ, thì ta phải hiểu rằng bản thân ta cũng phải
chịu trách nhiệm về tình trạng đó, vì cho đến nay ta vẫn chưa loại trừ
được những nguyên nhân của nó và chưa biến trái đất thành một chỗ ở
thanh bình và hạnh phúc cho con người, cái hiện tượng đặc sắc ấy của
vũ trụ. Sau lưng là im lặng vĩnh viễn, trước mặt cũng là im lặng vĩnh
viễn, chỉ còn lại một khoảng thời gian ngắn ngủi: ta phải sống sao cho
hạnh phúc của khoảng thời gian ấy bù đắp được cả cõi im lặng trống
rỗng kéo dài vô tận kia..." Tôi nói như vậy là để an ủi phu nhân... Thế
rồi tôi xuống tàu và trở về đơn vị. Đêm hôm ấy chúng tôi được tin là
chuyến tàu phu nhân đi bị một toán quân của Makhnô chặn lại cướp
bóc, và bao nhiêu hành khách đều bị chúng đưa đi, không rõ về hướng
nào. Đấy, tôi chỉ biết có thế thôi, Kamerađ Rôstsin ạ...
Trên sân khấu, buổi hòa nhạc đã bắt đầu. Cây dương cầm và chàng
nhạc sĩ có bộ tóc dựng ngược đều đã được đưa vào hậu trường. Đôn
Limanađô xuất hiện. Đó là một nhà diễn thuyết nổi tiếng ở Moxkva,
dung mạo khôi ngô, đôi mắt tô đậm, tuổi chẳng rõ là bao nhiêu, mình
mặc smoking, đầu đội mũ cói cứng chụp xuống sát lông mày.
