Cả. Mẹ Cả ngồi trên mặt trống đánh thùng thùng. Thế là sấm tan mưa tạnh.
Mẹ Cả ôm trống lặn xuống đáy sông.
Chuyện Mẹ Cả lung tung lắm, nửa hư nửa thực. Tuổi thơ của tôi u buồn
và bề bộn việc, mà việc nào cũng vất vả cả, tôi cũng chẳng có thì giờ để ý
đến chuyện người dưng.
Nhà tôi làm ruộng, đào đá ong và làm thêm nghề lột giang đan mũ. Làm
ruộng chẳng nói, ai cũng biết rồi, chẳng dễ dàng gì. Mười bốn tuổi, tôi là
thợ cày chủ lực trong hợp tác xã. Bốn giờ sáng, ông đội trưởng đội cày gọi
cổng: "Chương ơi, hôm nay cày chân ruợng Gò mả ngụy nhé !" Thế là tôi
bổ dậy, ăn vội ăn vàng bát cơm nguội rồi đi. Trời còn tối, chuột đồng chạy
rào rào trong các vạt ngô ven bãi. Tôi nửa thức nửa ngủ, chân nam đá chân
chiêu, cứ nhằm phía quầng điện sáng thị xã mà đánh trâu đi. Chân ruộng Gò
mả ngụy ở đó. Ðây là chân ruộng xấu nhất cánh đồng, đất cằn bạc phếch
bạc phơ, thỉnh thoảng lại có đá ngầm. Tôi cày một mạch đến trưa, thấy
đứng bóng thì tháo trâu về. Mẹ tôi bảo: "Chương ơi, ông Nhiêu dặn đá ong
nhà mình tháng này thiếu tám chục viên, hôm trước bố con mới nộp hơn
bốn chục viên". Tôi vác thuổng đi lên đồi Sậy. Ðá ong đồi Sậy thường chỉ
đào được sáu lớp thì hết một vỉa, đến lớp đất thịt. Ðá ong chỉ đào được
những hôm nắng. Hôm mưa thì bùn nhão nhoét, đỏ cành cạch, đá bở.
Thường một buổi chiều cật lực, tôi đào được hai chục viên. Ông Nhiêu đi
qua khen: "Có nghề lắm. Ngày xưa tao đào có lần xắn mẹ phải ngón chân
cái". Ông chìa bàn chân đi dép cao su cho tôi nhìn thấy ngón chân bị cụt.
Chân ông Nhiêu là chân giao chỉ, ngón cái không thẳng mà tõe hẳn ra. Chân
này chắc chẳng giày nào vừa được. Buổi tối, tôi ngồi lột nan. Giang mua
của cánh lái bè, về cạo ra, chặt bỏ mấu, pha nhỏ, cho vào nồi luộc. Sau đó
phải hấp diêm sinh, mang đi phơi khô, bó lại gác lên nóc nhà. Khi làm thì
ngâm vài ngày rôi lấy dao lột. Lột giang phải thật cẩn thận, lột bằng thứ
giao đặt ở thợ rèn, lưỡi mỏng dính, đứt tay như chơi. Khi lột lòng, cật để
riêng, sau đó tách thành từng sợi đều đặn thuê trẻ con đan. Mỗi cuộn là hai
chục mét, bán cho người có máy khâu may mũ. Mẹ tôi bảo: "Nghề này
