có khi đến cả mười lần. Có một số yếu tố luôn luôn quan trọng, và có một
số yếu tố luôn luôn góp phần lớn trong kết quả thu hoạch.
Sự sáng tạo có thể là không ý thức, như các đám mây, hay có ý thức,
như yếu tố con người. Lịch sử của chúng ta, đặc biệt là ba thế kỷ vừa qua,
đã chứng kiến con người có thể bội nhân hiệu quả của những yếu tố thiên
nhiên còn lại lên đến hàng trăm, hàng ngàn, hoặc thậm chí hàng triệu lần.
(Chúng ta cũng có thể nhân lên những sức mạnh hủy diệt của tự nhiên,
nhưng hãy bỏ qua điều đó vào lúc này). Có ba phát minh vĩ đại đã nâng cao
dân số trên hành tinh chúng ta, cùng mức sống của chúng ta.
Một là phát minh ra nông nghiệp vào khoảng 9000 năm trước. Trước
kia, tổ tiên chúng ta chỉ biết hái lượm cây dại và săn bắt thú hoang. Việc
nuôi trồng có chủ ý để lấy thức ăn đã gia tăng đáng kể kích thước và độ
phức tạp của xã hội loài người.
Bước đột phá thứ hai là cuộc cách mạng nông nghiệp vào thế kỷ XVIII
và XIX, sự cơ khí hóa nông nghiệp và ứng dụng kỹ thuật công nghiệp. Nếu
300 năm trước, phần lớn dân số phải bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, chỉ
để kiếm được vừa đủ ăn thì ngày nay, trong thế giới phát triển, cũng số
người đó không phải làm việc trên cánh đồng. Nhưng sản lượng nông
nghiệp thì lại tăng lên gấp ngàn lần, đủ cung cấp cho một lượng người lớn
hơn nhiều, với số lượng lương thực ngày càng nhiều và chất lượng càng
cao.
Bước tiến vĩ đại thứ ba là cuộc cách mạng công nghiệp, sự liên minh
giữa khoa học và kinh doanh đã định nghĩa thế giới hiện đại.
Những hành động sáng tạo phi thường có chủ đích ấy đã diễn ra như thế
nào? Chúng ta có thể mô tả theo nhiều cách, nhưng trong bất cứ một sự
sáng tạo có chủ đích nào cũng có ba yếu tố chính.
Một là: Sáng tạo là sự sắp xếp lại những gì đang tồn tại. “Không có gì
mới dưới ánh mặt trời”, theo Kinh Cựu ước. Phát minh ra nông nghiệp vào
khoảng 7000 năm trước Công nguyên đã lấy những gì tồn tại sẵn trong
thiên nhiên và sắp xếp lại để giúp chúng đạt năng suất cao hơn một cách
đầy kịch tính. Cuộc cách mạng nông nghiệp sau năm 1750 đã sắp xếp lại
các yếu tố sản xuất cổ xưa với việc áp dụng phương tiện và máy móc. Công
