Có lẽ đó là một cái cày đầu tiên trong lịch sử. Cày đó không khác cái
cuốc cổ xưa mấy tí. Cái khác nhau là ở chỗ người ta đã thêm vào một cái gậy
dài làm bắp cày, và con bò đã thay thế cho người để kéo cày.
Tóm lại, con người đã tìm ra một cái động cơ đầu tiên. Thật vậy, con bò
kéo cày chẳng qua là một cái động cơ bằng xương bằng thịt, là tổ tiên của con
trâu sắt, tức là cái cày máy ngày nay. Trong khi con người bắt con bò làm
quen với cái ách để cày ruộng, anh ta đồng thời đã trút gánh nặng phần việc
của mình lên cổ con vật. Con vật đó trước kia chỉ cho anh ta thịt, sữa và da,
nay lại cống hiến cho anh ta cả sức mạnh thể chất của nó.
Chậm chạp, nhưng khỏe và dai sức, con bò gò cổ dưới ách cày, từ từ bước
trên đồng ruộng kéo cày. Người cày ruộng, bàn tay ấn xuống tay cày, bước
sau những rãnh cày, luồng đất đen kéo dài thẳng tắp.
Cuộc đời của chú bò từ nay thật là vất vả, dù rằng nó rất khỏe. Nó phải
làm đủ mọi việc: cày bừa, chuyển vận lúa; mùa thu, bò giẫm lên lúa để lúa
rụng ra; rồi nó lại kéo những cái xe không có bánh, chất đầy những bao thóc,
để chuyển thóc về kho.
Nghề chăn nuôi đã hỗ trợ cho nghề trồng trọt, và người nuôi gia súc lại
đồng thời kiêm nghề cày ruộng. Do đó địa vị của anh trong nhà đã được nâng
cao.
Thật ra vẫn còn nhiều công việc dành riêng cho phụ nữ. Chính họ kéo sợi,
khâu quần áo, gặt lúa và trông coi trẻ nhỏ.
Nhưng dù sao nữ giới cũng đã mất cái địa vị tôn nghiêm cũ rồi. Trên
đồng ruộng cũng như ở bãi chăn nuôi, đâu đâu cũng thấy nam giới đóng vai
trò quyết định.
Từ đó trở đi, người vợ không còn dám to tiếng trước mặt chồng nữa.
Càng ngày người chồng càng từ địa vị bị động, phòng ngự chuyển sang thế
chủ động tấn công. Xưa kia các bà mẹ vợ, các bà cô không ngần ngại gì mà
không hành hạ anh ta, thậm chí còn buộc anh phải bỏ nhà ra đi. Bây giờ thì
các bà đó lại săn sóc, chiều chuộng anh từng li từng tí. Dù rằng anh vốn từ
