- Trong chuyến đi xa này, tôi có thể tặng bạn cái gì được đây? Chỉ có nỗi
buồn biệt ly khôn xiết của tôi, sự kìm nén không cho phép tôi nói: tuyệt vọng,
còn biểu tượng cho thứ gần gũi tôi nhất, cái mũ đội đầu tôi. Phải, tôi xin tặng
bạn, tôi từ bỏ nó vì bạn. Bởi lẽ ở đó, nơi bạn sắp đến, bạn sẽ còn lạnh hơn
chúng tôi ở nơi đây lúc này. Mong rằng dưới cõi âm, chiếc mũ của tôi sẽ phục
vụ bạn đắc lực như nó đã từng phục vụ tôi trên cõi trần.
Tiếng rì rầm thán phục nổi lên.
- Song, lạy trời! - chỗ này người diễn viên ôm đầu - ... Tôi làm như vậy
có phải không? Bạn từng nổi danh là người cực kỳ khiêm tốn, sự khách sáo
và mọi cái hình thức bên ngoài đều xa lạ với bạn, mà cái mũ này làm bằng da
cáo vùng Xibêri, hầu như còn mới nguyên, giá những hai ngàn năm trăm
zlôty. Phải chăng thay vì cung phụng cho bạn, điều thể hiện tấm lòng thành
của tôi, tôi không làm phiền lòng bạn vì sự phung phí của trần gian, sự xa hoa
của thời nay, sự hào nhoáng đáng thương mà bạn đã luôn luôn chán ghét trên
cõi trần và cũng sẽ không thích hợp dưới cõi âm? Cho nên, tôi bắt đầu thấy
phân vân về giá trị hành động của mình, dẫu rằng tôi đã làm việc đó với niềm
tin sâu sắc nhất.
Đám đông nín thở. Người diễn viên ra hiệu cho người thợ đào huyệt lấy
chiếc mũ lên đưa cho anh ta. Khi người thợ đào huyệt làm theo yêu cầu,
người nghệ sĩ cầm lấy chiếc mũ cát két cũ nát của anh ta, tay nâng chiếc mũ
bên trên huyệt, ngừng một lát, đoạn kết thúc:
- Xin bạn hãy nhận thứ bạn khả dĩ chọn, nếu như bạn có thể chọn!
Sau đó anh ta thả chiếc mũ cát két xuống huyệt bằng một cử chỉ hết mực
thành tâm, được tính toán hết mực chính xác về thời gian và không gian, đến
cả tiếng vỗ tay vang lên. Người diễn viên cúi khom người về phía mộ, nhưng
chỉ một phần tư vòng quay. Ai cũng biết không được cúi chào quay mông vào
khán giả.
Chẳng biết sau đó người nghệ sĩ có đền cho người thợ đào huyệt đồng
nào về chiếc mũ cát két nọ. Một số người bảo rằng, anh ta chỉ bắt tay người
thợ đào huyệt, khi người này không dám len qua đám đông người hâm mộ
