là sự tương hợp kích ứng
. Nghĩa là bạn luôn muốn tín hiệu bạn
đưa ra (kích thích) là nhất quán và sẽ dẫn đến hành động được
mong đợi (phản ứng). Vì vậy, khi có sự không nhất quán, bạn không
thu được kết quả và mọi người đều rơi vào một tình huống ngớ
ngẩn như nhau. Ví dụ, nếu người ta đặt chữ “ĐƯỢC PHÉP ĐI” trên
tấm biển báo giao thông hình đa giác mười cạnh (thay vì tám cạnh)
màu đỏ (thay vì màu xanh), mọi người sẽ phản ứng ra sao?
Những khó khăn nảy sinh từ những sự bất cập như thế rất dễ
nhìn thấy. Một trong những minh họa nổi tiếng nhất là bài trắc
nghiệm Stroop (1935). Trong phiên bản hiện đại của trắc nghiệm
này, những người tham gia được nhìn thấy những từ ngữ xuất hiện
trên màn hình máy tính và công việc của họ rất đơn giản: nếu chữ
có màu đỏ thì họ nhấn phím bên phải, chữ màu xanh nhấn phím
bên trái. Những người tham gia nắm bắt luật chơi rất nhanh và
thực hiện rất chính xác, cho đến khi xuất hiện một quả bóng đỏ di
chuyển theo hình dạng của chữ XANH, hoặc quả bóng xanh theo hình
dạng của chữ ĐỎ. Trước những tín hiệu không nhất quán này, thời
gian phản ứng bắt đầu kéo dài và độ chính xác giảm xuống. Lý do
là trong não chúng ta, tư duy trực giác đọc chữ nhanh hơn hệ thống
xác định màu sắc. Nhìn thấy chữ XANH màu đỏ là tư duy trực giác
không cần suy nghĩ của chúng ta nhấn ngay phím bên trái (rõ ràng
là phím sai). Trong những nhiệm vụ như thế này, tư duy trực giác
luôn thắng tư duy phản xạ.
Mặc dù chúng ta chưa từng nhìn thấy một bảng hiệu “DỪNG
LẠI” màu xanh, nhưng những cánh cửa như ví dụ trên đây có thể
nhìn thấy khắp nơi và chúng vi phạm nguyên tắc tương tự. Tay
nắm cửa dạng bảng có nghĩa là “Hãy đẩy ra!” và dạng thanh là “Hãy
kéo lại!”. Vì thế, bạn đừng hy vọng người ta sẽ đẩy khi gặp một tay
cầm lớn trên cánh cửa! Đây là một thất bại của kiến trúc lựa chọn
trong việc thích ứng với những nguyên tắc cơ bản của tâm lý học.
