Ở một nước đã dành được đầy đủ mọi thứ của cải mà thiên nhiên phú
cho qua đất đai, khí hậu và vị trí địa lý so với các nước khác, nhưng không
có khả năng tiến lên hơn nữa mà cũng chẳng thể thụt lùi, thì ở nước đó cả
tiền công lao động và lợi nhuận của tiền vốn chắc hẳn sẽ rất thấp. Ở một
nước với số dân quá đông so với khả năng nuôi dưỡng của đất đai hoặc so
với khả năng sử dụng tiền vốn sẵn có trong nước, cuộc cạnh tranh giành
công ăn việc làm tất yếu sẽ trỏ nên gay gắt và làm cho tiền công lao động
giảm xuống tới mức chỉ còn đủ nuôi sống số người lao động. Và vì số dân
quá đông nên số người lao động đó không thể nào tăng thêm được nữa. Ở
một nước có đầy đủ tiền vốn cho bất kỳ ngành nào mà sự buôn bán, kinh
doanh ở đó đòi hỏi, thì sự cạnh tranh sẽ rất căng thẳng ở tất cả mọi nơi và
dẫn đến lợi nhuận thông thường xuống tới mức thấp nhất.
Nhưng có lẽ chưa có nước nào đạt tới trình độ giàu có như vậy. Trung
Hoa đã dẫm chân tại chỗ từ khá lâu. Chắc nước này từ lâu đã có đầy đủ của
cải phù hợp với các đạo luật và thiết chế của nó. Nhưng với những đạo luật
và thể chế khác thì nước đó cũng vẫn chưa khai thác hết khả năng của đất
đai, khí hậu và vị trí địa lý của nó. Một nước mà coi thường việc buôn bán
với nước ngoài, chỉ cho phép tàu nước ngoài vào một hoặc hai cảng của
mình, thì không thể kinh doanh lớn được, nếu không có các đạo luật và
thiết chế khác, ở một nước mà ở đó người giàu có hoặc người chủ có số
vốn lớn thì được bảo đảm an toàn, còn người nghèo khổ hoặc người chủ
những số tiền vốn nhỏ lại chẳng được đảm bảo gì cả, mà hơn nữa phải chịu
mọi sự áp bức, bóc lột, kể cả cướp bóc bất cứ lúc nào của các quan lại nhỏ,
thì ở nước đó số vốn được sử dụng trong các ngành kinh doanh sẽ không
bao giờ bằng được số vốn mà tính chất và tầm cỡ của công việc có thể chấp
nhận được. Ở tất cả các ngành nghề, sự áp bức người nghèo sẽ dẫn đến sự
độc quyền của người giàu, những kẻ này khi thâu tóm trong tay toàn bộ
ngành kinh doanh sẽ có thể thu được những món lợi nhuận kếch sù. Ở
Trung Hoa, lãi suất thông thường là 12% và tất nhiên lợi nhuận bình
thường của tiền vốn bỏ ra cũng phải đủ để trả lãi suất này.
Một sai lầm trong luật pháp có thể đôi khi nâng lãi suất lên khá nhiều,
vượt quá điều kiện cho phép của đất nước, dù đó là nước nghèo hay nước
