những người đi trước, cho nên chỉ trả được lãi suất thấp hơn đối với số vốn
sử dụng. Vì vậy, tại phần lớn các thuộc địa của Anh cả lãi suất pháp định
lẫn lãi suất thị trường đã bị giảm xuống khá nhiều trong thế kỷ hiện nay.
Do số của cải và dân số tăng và những cải tiến được áp dụng trong sản
xuất, cho nên tiền lãi giảm sút. Tiền công lao động tuy vậy không tụt xuống
cùng với lợi nhuận của tiền vốn. Nhu cầu về lao động tăng khi số vốn tăng,
bất kể lợi nhuận như thế nào. Sau khi lợi nhuận giảm, số tiền vốn sử dụng
không những vẫn tăng mà còn tăng nhanh hơn trước. Đó là những dân tộc
cần cù, nhẫn nại muốn tận thu của cải để làm giàu và những cá nhân chăm
chỉ làm ăn để kiếm sống. Số vốn lớn tuy có lợi nhuận nhỏ thường vẫn tăng
nhanh hơn số vốn ít có lợi nhuận nhiều hơn. Tục ngữ có câu tiền lại đẻ ra
tiền. Khi anh đã có tiền, dù ít đi chăng nữa, thì anh cũng sẽ có cơ sở để làm
cho số tiền đó tăng lên. Điều khó khăn là làm thế nào để có trong tay một
số tiền dù ít ỏi đó. Mối liên hệ giữa tăng tiền vốn và mở mang công nghiệp
hoặc nhu cầu về lao động có ích, đã một phần nào được giải thích ở trên và
còn được giải thích kỹ hơn và đầy đủ hơn dưới đây khi bàn đến tích lũy
vốn.
Việc có được đất đai mới, hoặc việc tiến hành những ngành kinh
doanh mới, đôi khi nâng cao lợi nhuận của tiền vốn và do đó tăng lãi suất,
dù là ở một nước tiến rất nhanh trong việc làm ra nhiều của cải. Vì số tiền
vốn của một nước không đủ đáp ứng cho mọi công việc kinh doanh, cho
nên nó chỉ phân bổ cho những ngành sản xuất, kinh doanh đặc biệt mang
lại nhiều lợi nhuận nhất. Nếu một phần vốn đã được sử dụng vào các ngành
kinh doanh khác thì cần phải rút về và chuyển sang những ngành mới có
nhiều lợi hơn. Sự cạnh tranh trong các ngành kinh doanh cũ tất nhiên không
còn sôi nổi, hào hứng như trước nữa. Thị trường trở nên tẻ ngắt hơn hơn vì
không được cung cấp đầy đủ các mặt hàng như trước nữa. Giá hàng hóa tất
yếu bị nâng lên ít nhiều và mang lại lợi nhuận nhiều hơn cho người nào
buôn các mặt hàng đó, và cũng do đó họ có thể vay vốn với một lãi suất cao
hơn.
Trong một thời gian nào đó sau khi cuộc chiến tranh mới đây kết thúc,
không những tư nhân có uy tín nhất mà cả một vài công ty lớn nhất ở
