thường không có xu hướng mà cũng chẳng có khả năng tham gia thành lập
các nghiệp đoàn. Còn phép ngụy biện của các nhà buôn và nhà chế tạo thì
cho rằng việc tăng giá đó là vì lợi ích của một bộ phận xã hội và cũng là lợi
ích chung của mọi người.
Ở nước Anh, tính hơn hẳn của nền công nghiệp ở thành phố so với các
ngành nghề ở nông thôn hình như trước kia được trọng thị nhiều hơn so với
ngày nay. Tiền công của lao động nông thôn hiện nay tiến gần hơn so với
tiền công của lao động công nghiệp ở thành thị. Lợi nhuận của tiền vốn bỏ
ra cho sản xuất nông nghiệp cũng gần ngang với tiền vốn bỏ ra để buôn bán
và sản xuất công nghiệp, chứ không như trong thế kỷ vừa qua hoặc đầu thế
kỷ này. Sự thay đổi này có thể được coi là hậu quả cần thiết tuy rằng rất
chậm trễ của việc khuyến khích công nghiệp ở thành thị. Ở thành phố vốn
được tích lũy nhiều đến mức không thể sử dụng hết với lợi nhuận như trước
đây trong các ngành công nghiệp đặc thù cho thành phố.
Nền công nghiệp cũng có những giới hạn của nó, và vốn tăng làm cho
sự cạnh tranh thêm gay gắt và giảm bớt tiền lãi. Lợi nhuận bị giảm sút ở
thành thị buộc các nhà sản xuất phải chuyển bớt vốn về nông thôn, và do
đó, nhu cầu về lao động ở nông thôn tăng, và vì thế tiền công của họ được
trả cao hơn. Tiền vốn được sử dụng rộng rãi, tôi có thể nói được như vậy,
trong cả nước và một phần số tiền vốn đó được sử dụng vào việc phát triển
nông nghiệp mà trước đó chỉ dành cho việc tích lũy ở thành thị.
Tất cả mọi nơi ở Châu Âu, việc cải thiện tình hình ở nông thôn chủ
yếu là nhờ sự tràn ngập của tiền vốn mà trước đó chỉ tích lũy ở thành thị,
sau đây tôi sẽ cố gắng chứng minh điều đó và đồng thời cho thấy rằng mặc
dù một vài nước trong quá trình này đã đạt được sự giàu có đáng kể, nhưng
rõ ràng là quá trình này tự nó là chậm chạp, không chắc chắn, bị cản trở và
gián đoạn bởi nhiều biến cố, và do đó trái với quy luật tự nhiên và lý lẽ
thông thường.
Trong quyển III và quyển IV tôi sẽ cố gắng giải thích đầy đủ và rõ
ràng những lợi ích, thành kiến, quy luật và tập quán chi phối quá trình này.
Những người cùng ngành nghề thỉnh thoảng gặp nhau để bày mưu
tăng giá. Mặc dù luật pháp không thể ngăn cấm những người cùng ngành
