đích sản xuất sản phẩm sữa. Giá các loại sản phẩm này tuy có tăng rất
nhiều trong vòng vài năm vừa qua, nhưng thật ra hãy còn quá thấp nên
không thể chấp nhận được. Chất lượng sản phẩm bơ, sữa thấp thì giá thấp,
tiền nào của nấy. Nhưng chất lượng thấp này có lẽ là hậu quả của giá bán
thấp, hơn là nguyên nhân gây ra giá thấp. Mặc dù chất lượng có khá hơn
trước nhiều, phần lớn các mặt hàng bơ sữa mang ra chợ bán trong hoàn
cảnh hiện nay không thế bán được với giá cao hơn, và giá hiện nay rõ ràng
là không đủ để trả các khoản chi phí về đất đai và lao động cần thiết để sản
xuất ra sản phẩm có chất lượng tốt hơn. Tại phần lớn nước Anh, mặc dù giá
bơ sữa cao hơn hẳn, việc sản xuất bơ sữa không được xem là một phương
pháp sử dụng đất sinh lợi hơn so với trồng ngũ cốc hay vỗ béo gia súc, hai
ngành chính của nông nghiệp. Còn ở xứ Scotland, phần lớn các vùng đều
xem công việc đó còn kém phần sinh lợi hơn nhiều.
Điều rõ ràng là đất đai của bất kỳ nước nào cũng chỉ có thể cày cấy,
trồng trọt làm cho màu mỡ hơn trước, một khi giá của mỗi sản phẩm mà sự
siêng năng, cần mẫn của con người buộc phải làm ra trên đất đai đó, đã
tăng lên đủ cao đế trả cho mọi chi phí về chăm bón và trồng trọt. Để có thể
làm được việc đó, giá của mỗi sản phẩm trước hết phải đủ để trả tiền thuê
đất trồng ngũ cốc tốt vì nó là giá để điều chỉnh tiền thuê phần lớn đất trồng
trọt khác; và thứ hai, để trả tiền công lao động và mọi chi phí của người chủ
trại như chúng đã được trả trên đất trồng ngũ cốc tốt, nói một cách khác, để
hoàn lại với lợi nhuận thông thường số vốn của người chủ trại. Việc tăng
giá mỗi sản phẩm này phải tiến hành trước khi cải tạo và canh tác đất đai
dự tính để làm ra sản phẩm đó. Tiền lãi thu được là mục đích cuối cùng của
tất ca mọi sự chăm bón, và sự thua lỗ nhất thiết không thể là kết quả của
việc chăm bón, trồng trọt. Nhưng sự thua lỗ tất yếu phải là kết quả của việc
chăm bón đất đai để sản xuất ra một sản phẩm mà giá của nó không bao giờ
bù lại đủ số chi phí đã bỏ ra. Nếu việc chăm bón và trồng trọt toàn bộ đất
đai trong nước là mối lợi chung lớn nhất cho toàn thể cộng đồng, thì việc
tăng giá các loại sản phẩm thô không phải là một tai họa cho mọi người, mà
cần phải được xem như một điềm báo trước và hiện tượng đồng hành của
mối lợi lớn nhất cho toàn thể dân chúng.
