động lớn hơn so với số lao động cần thiết để cung cấp cho một thị trường
hẹp và hạn chế. Một thị trường vời thời trước đó chỉ cần 1 nghìn, nay mỗi
năm cần 10 tấn cá thì lượng lao động cũng cần tăng lên gấp mười lần mới
đủ cung cấp cá. Cho nên, cần phải đánh cá ở những vùng biển xa hơn, do
đó cần phải có những tàu đánh cá có trọng tải lớn hơn và phải sử dụng đến
nhiều thứ máy móc đắt tiền hơn. Tất nhiên, giá thực tế của loại thực phẩm
này phải tăng lên cùng với nhu cầu ngày càng lớn của một xã hội phát triển.
Tôi tin rằng việc này đã xảy ra tùy theo mức độ ít hay nhiều ở tất cả các
nước.
Mặc dù số cá đánh được trong một ngày nào đó có thể là một vấn đề
bấp bênh không chắc chắn, nhưng với địa thế đã biết của đất nước thì hiệu
suất đánh bắt cá để mang ra chợ bán tính chung cho cả năm hoặc cho một
vài năm, không nghi ngờ gì nữa là khá chắc chắn. Tuy nhiên, sản lượng cá
tùy thuộc vào địa thế của đất nước nhiều hơn là vào tình trạng giàu có và
nền công nghiệp của nước đó, vì thế sản lượng cá ở các nước khác nhau có
thể bằng nhau trong các giai đoạn phát triển khác nhau, nhưng rất khác
nhau trong cùng một gia đoạn. Sự liên quan của sản lượng cá với tình trạng
phát triển là không rõ ràng, không chắc chắn, và tôi muốn bàn luận ở đây
về điều không chắc chắn đó.
Hiệu quả của sự siêng năng, cần mẫn của con người không bị hạn chế
nhưng cũng không được hoàn toàn chắc chắn trong việc khai thác các mỏ
kim loại từ lòng đất, nhất là các kim loại quý.
Số lượng kim loại quý của một nước nào đó không bị hạn chế bởi địa
thế và trữ lượng các mỏ của nước đó. Một nước có thể không có mỏ, nhưng
có rất nhiều kim loại quý. Số lượng kim loại quý ở một nước nào đó tùy
thuộc vào hai yếu tố. Thứ nhất, tùy thuộc vào sức mua vào tình trạng phát
triển của công nghiệp, vào sản lượng hàng năm của đất đai và lao động,
nhờ đó mà nước đó có thể sử dụng một lượng lao động và hàng hóa lớn để
đổi lấy vàng bạc ở trong nước hoặc từ nước ngoài. Và thứ hai tùy thuộc vào
trữ lượng của các mỏ có khả năng cung cấp kim loại quý cho thị trường thế
giới. Chừng nào số lượng kim loại quý ở một nước nào đó tùy thuộc vào
yếu tố thứ nhất (sức mua), thì giá thực tế của kim loại quý, cũng như các
