nó có thể mua hay đổi được chắc hẳn sẽ hoàn toàn giống nhau. Một shilling
trong trường hợp này không thể hiện nhiều lao động hơn là một penny thể
hiện trong hiện tại; và một penny trong trường hợp khác lại thể hiện một
lượng lao động ngang với một shilling hiện nay. Người đã có một shilling
trong túi trong trường hợp này chắc gì đã giàu hơn người chỉ có một penny
hiện nay, và trong trường hợp kia, người đã có một penny chắc cũng đã
giàu chẳng kém người có một shilling hiện nay. Sự rẻ tiền và sự thừa thãi
dư dặt của các đồ dùng bày bán làm bằng vàng bạc sẽ là cái lợi duy nhất mà
thế giới có thể rút ra được từ sự kiện này, và sự đắt tiền và sự khan hiếm
của các thứ đồ dùng vặt vĩnh không chút cần thiết cho đời sống là một sự
bất lợi duy nhất mà thế giời có thể phải gánh chịu từ sự kiện kia.
KẾT LUẬN VỀ NGOẠI ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN
NHỮNG BIẾN ĐỘNG VỀ GIÁ TRỊ CỦA BẠC
Phần lớn các tác giả chuyên tâm vào việc thu thập các giá danh nghĩa của
đồ vật thời xa xưa hình như có ý niệm cho rằng giá tiền thấp của ngũ cốc và
hàng hóa nói chung, hoặc nói một cách khác, giá trị cao của vàng và bạc, là
một bằng chứng không những chứng tỏ sự khan hiếm của các kim loại đó,
mà còn nói lên sự nghèo khổ và tình trạng man rợ của đất nước vào thời kỳ
xảy ra sự việc đó. Quan điểm này có liên quan đến hệ thống kinh tế học
chính trị, mà theo đó sự giàu sang của đất nước được thể hiện bằng sự thừa
thãi, và sự nghèo đói của một dân tộc được thể hiện bằng sự khan hiếm
vàng bạc, một hệ thống mà tôi sẽ phải phải cố gắng giải thích và xem xét
tường tận trong quyển 4 của cuốn sách nghiên cứu này.
Hiện nay, tôi chỉ có nhận xét là giá trị cao của các kim loại quý không
thể và không phải là bằng chứng của sự nghèo đói và tình trạng man rợ của
bất kỳ nước nào vào thời kỳ mà sự việc đó xảy ra. Nó chỉ là một bằng
chứng nói lên sự cằn cỗi của các mỏ mà vào thời đó đã cung cấp cho thế
giới thương mại mà thôi. Một nước nghèo vì không có đủ khả năng về tiền
tài để mua nhiều hơn những đồ dùng cần thiết thì làm sao lại có thể trả giá
đắt để mua vàng, bạc như một nước giàu có được, và giá trị của các kim
