giá trị của tiền, hay số lượng hàng hóa mà một số tiền nào đó có thể mua
được, đã tăng lên đáng kể.
Tại một vài nước, luật pháp đã cấm việc cho vay lấy lãi. Nhưng khi sử
dụng một số tiền vào một công cuộc kinh doanh có thể mang lại lợi nhuận,
thì phải trả tiền lãi cho việc sử dụng số tiền đó. Điều quy định này chẳng
những không thể ngăn cản được việc cho vay lấy lãi, mà còn làm trầm
trọng thêm nạn cho vay lấy lãi, vì người mắc nợ buộc phải trả không những
cho việc sử dụng tiền mà còn cả cho sự rủi ro, mà người cho vay gánh chịu
bằng cách chấp nhận trả thêm cho việc sử dụng tiền này. Người mắc nợ
buộc phải đảm bảo trả mọi khoản tiền phạt về việc cho vay nặng lãi của
người chủ nợ.
Ở các nước mà việc cho vay tiền lãi được cho phép thực hiện, để ngăn
chặn việc lấy lãi quá nặng, chính phủ thường quy định lãi suất cao nhất mà
người cho vay, nếu theo đúng, sẽ không bị phạt. Tỷ suất này luôn luôn phải
cao hơn một mức độ nào đó so với tỷ suất lãi thấp nhất trên thị trường, hoặc
lãi suất cho những người đi vay có sự bảo đảm chắc chắn nhất. Nếu lãi suất
pháp định này được quy định dưới mức lãi suất thấp nhất trên thị trường thì
tác dụng của sự quy định sẽ chẳng khác gì tác dụng của việc hoàn toàn cấm
cho vay lấy lãi. Nếu lãi suất được quy định đúng với mức thấp nhất trên thị
trường, nó sẽ gây tổn thất cho những người làm ăn lương thiện tôn trọng
luật pháp của nước mình. Những người nào không có sự bảo đảm tốt nhất
bắt buộc phải đi vay nặng lãi. Tại một nước như Anh chẳng hạn, mà ở đó
tiền được mang cho chính phủ vay với lãi suất 3% và cho những tư nhân có
đảm bảo chắc chắn vay là 4, hoặc 4,5%, lãi suất pháp định hiện nay là 5%
có thể là thích hợp đối với bất kỳ ai.
Phải thấy rằng lãi suất pháp định, mặc dù phải phần nào cao hơn,
nhưng không phải là cao hơn nhiều so với tỷ suất cho vay lãi thấp nhất trên
thị trường. Ví dụ, nếu lãi suất ở nước Anh được quy định cao đến 8 hay
10%, thì phần lớn số tiền cho vay sẽ rơi vào tay những người chi tiêu hoang
phí và những người đầu cơ tích trữ, vì chỉ có những loại người này mới
dám chịu trả tiền lãi cao như thế. Những người thận trọng chỉ sẵn sàng trả
cho việc sử dụng tiền vốn một phần tiền lời thu được từ việc sử dụng tiền
