khối lượng lớn nên rất khó vận chuyển khi thị trường lúc thì thừa hàng lúc
thì khan hiếm. Song, không phải giá các kim loại này hoàn toàn không biến
động, nhưng những biến động về giá vàng bạc thường chậm chạp, dần dần
và cùng một nhịp độ. Ví dụ, ở Châu Âu, người ta cho rằng tuy cũng chẳng
có cơ sở gì vững chắc lắm, vàng bạc đã liên tục nhưng dần dần hạ giá trong
vòng thế kỷ trước và trong thế kỷ hiện tại vì do nhập khẩu liên tục vàng bạc
từ vùng Tây Ấn thuộc Tây Ban Nha. Nhưng để có bất kỳ một sự thay đổi
đột ngột nào về giá vàng bạc để có thể nâng hay hạ ngay lập tức, một cách
dễ dàng nhận thấy, giá bằng tiền của tất cả các loại hàng hóa khác, thì đòi
hỏi phải có một cuộc cách mạng về thương mại như cuộc cách mạng do
việc tìm ra Châu Mỹ tạo nên.
Nếu vàng bạc mà thiếu vào bất kỳ lúc nào ở một nước có khả năng
mua thì có nhiều cách để thay thế vàng bạc dễ hơn là các hàng hóa khác.
Nếu nguyên vật liệu dùng cho công nghiệp bị thiếu, tất nhiên ngành
sản xuất chế tạo phải ngừng lại. Nếu lương thực – thực phẩm quá ư khan
hiếm, dân chúng tất nhiên bị nạn đói. Nhưng nếu tiền tệ khan hiếm không
đủ dùng trong lưu thông, người ta sẽ sử dụng việc đổi chác, dùng hàng nọ
đổi lấy hàng kia tuy cũng khá bất tiện bị buộc phải làm như vậy.
Mua bán chịu cũng là một hình thức người ta thường dùng khi khan
hiếm tiền. Các khoản tiền tín dụng được những người buôn bán điều chỉnh
và bù trừ cho nhau, một tháng hay một năm một lần, và như thế, sự bất tiện
cũng được một phần nào khắc phục. Tiền giấy sẽ thay thế vàng bạc, nếu
được điều chỉnh tốt, không những không còn bất tiện, mà trong một vài
trường hợp mang lại những thuận lợi đáng kể. Tuy nhiên, chính phủ phải
lưu ý theo dõi việc duy trì hay tăng số lượng tiền phát hành tại mỗi nước.
Tuy vậy, người ta vẫn thường kêu ca phàn nàn về nạn khan hiếm tiền.
Tiền tệ, cũng như rượu vang, chắc hẳn luôn luôn khan hiếm đối với những
ai không có phương tiện để mua và cũng chẳng có uy tín để mua chịu.
Những người có đủ cả phương tiện và uy tín thì chẳng bao giờ thiếu tiền và
rượu khi họ cần đến. Sự kêu ca, phàn nàn về sự khan hiếm tiền không phải
bao giờ cũng do nguyên nhân ăn tiêu hoang phí. Nó đôi khi phổ biến trong
cả một thành thị buôn bán, kể cả vùng xung quanh. Buôn bán quá khả năng
