nông sản và hàng công nghiệp Pháp đã phải chịu. Nhưng đối với phần lớn
số hàng hóa, các sắc thuế đánh vào chúng cũng chẳng khác gì một sự ngăn
cấm nhập. Tôi cho rằng người Pháp cũng đối xử với các hàng hóa của Anh
cũng thẳng tay chẳng kém. Các hạn chế có tính có đi có lại đó đã chấm dứt
mọi sự buôn bán công bằng giữa hai nước, và những kẻ buôn lậu đã trở
thành những người nhập hàng chính từ Pháp vào Anh và ngược lại. Những
nguyên tắc mà tôi đã xem xét trong chương vừa rồi xuất phát từ lợi ích tư
nhân và tinh thần độc quyền; nhưng những nguyên tắc mà tôi sắp sửa xem
xét trong chương này xuất phát từ những thành kiến dân tộc và tình trạng
thù địch giữa hai nước. Những hạn chế đó, vì thế, như có thể thấy trước, lại
càng trở nên vô lý và quá đáng. Những hạn chế là như vậy đó, bất chấp các
nguyên tắc về chế độ thương mại.
Thứ nhất, ví dụ trong trường hợp buôn bán tự do giữa Pháp và Anh
cán cân thương mại có lợi cho Pháp, từ đó không thể suy ra rằng việc buôn
bán như vậy sẽ bất lợi cho Anh hoặc cán cân thương mại tổng hợp, do đó,
sẽ bất lợi nhiều hơn cho nước này.
Nếu như rượu vang Pháp tốt và rẻ hơn rượu vang Bồ Đào Nha hoặc đồ
vải lanh Pháp tốt và rẻ hơn các mặt hàng tương đương của Đức, thì khi mua
rượu vang và đồ vải lanh của Pháp, Anh sẽ có lợi hơn là mua của Bồ Đào
Nha và Đức. Mặc dù tổng giá trị hàng hóa nhập từ Pháp do đó sẽ tăng lên
rất nhiều, nhưng tổng giá trị nhập khẩu của Anh lại giảm theo tỷ lệ vì hàng
Pháp cùng thể loại và chất lượng rẻ hơn so với các hàng tương đương của
hai nước kia. Tình hình vẫn sẽ là như vậy, dù cho với giả thiết là toàn bộ
hàng nhập của Pháp được tiêu dùng trên đất Anh.
Nhưng, thứ hai, một phần lớn số hàng đó có thể được tái xuất sang các
nước khác, mà ở đó các hàng đó tất yếu sẽ bán với một số lãi kèm theo, và
như thế có thể mang lại một số tiền thu nhập tương đương về mặt giá trị với
giá vốn của toàn bộ số hàng nhập từ Pháp. Người ta luôn luôn nói là thương
mại với Đông Ấn cũng giống như với Pháp, là mặc dù phần lớn số hàng
hóa của Đông Ấn mua bằng vàng và bạc, nhưng khi tái xuất một phần các
hàng đó sang các nước khác thì thu được một số tiền lời đáng kể có khả
năng mua lại một số lượng vàng và bạc chẳng kém gì số lượng đã sử dụng
