tương đương với 3 shilling 6 penny như trước kia, thì cả người nông dân
lẫn người chủ đất cũng chẳng thấy tình hình sinh hoạt của mình hơn lên
chút nào qua việc thay đổi giá tiền này. Người nông dân không thể trồng
trọt được nhiều hơn trước; người chủ đất cũng không thấy mình sống khá
hơn. Việc tăng giá ngũ cốc có thể mang lại cho họ một chút lợi nếu mua
hàng ngoại; nhưng họ chẳng có lợi gì khi mua hàng trong nước. Hầu hết
toàn bộ số tiền chi tiêu của người nông dân và phần lớn chi tiêu của người
chủ đất là mua các mặt hàng sản xuất trong nước.
Việc suy giảm về giá trị bạc đó là hậu quả của các mỏ có trữ lượng lớn
đang được khai thác ở phần lớn thế giới thương mại, và việc đó xảy ra đồng
đều như nhau ở mọi nước thì chẳng làm cho ai thực sự giày có hơn nhưng
cũng chẳng làm cho họ nghèo đi. Một bộ đồ bát đĩa bằng bạc thực ra rẻ hơn
trước, còn mọi thứ hàng khác đều vẫn giữ nguyên giá trị thật như trước kia.
Nhưng nếu sự suy giảm giá trị bạc lại do kết quả của một tình hình đặc
biệt hay thể chế chính trị của một nước riêng biệt nào đó và chỉ xảy ra ở
nước đó mà thôi, thì nó trở thành một vấn đề gây hậu quả rất lớn và làm
cho dân chúng nước đó chẳng những không giàu lên mà còn thực sự nghèo
hơn trước. Việc giá hàng hóa các loại tính bằng tiền tăng lên, nếu chỉ xảy ra
đối với nước đó, làm cho các ngành công nghiệp ở nước đó hoạt động kém
hiệu quả và cho phép nước ngoài, bằng cách cung cấp hầu hết các loại hàng
hóa mà chỉ lấy một số lượng bạc ít hơn là các người thợ của nước này có
khả năng làm ra, bán rẻ hơn không những ở thị trường nước ngoài mà ngay
cả ở thị trường trong nước.
Đây là tình hình đặc trưng của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là chủ
những mỏ lớn và là nước phân phối vàng bạc cho tất cả các nước ở Châu
Âu. Các kim loại quý đó chắc đã bán ở Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha với
giá rẻ hơn là ở bất kỳ nước nào khác ở Châu Âu. Tuy nhiên, sự chênh lệch
giá sẽ không thể nhiều hơn số tiền chi phí chuyên chở và bảo hiểm. Do có
giá trị lớn nhưng dung tích nhỏ, cho nên các kim loại đó cũng không mất
tiền chuyên chở nhiều và tiền bảo hiểm cũng chỉ bằng tiền bảo hiểm các
loại hàng hóa khác có giá trị tương đương mà thôi. Tây Ban Nha và Bồ Đào
Nha có thể chỉ bị thiệt hại rất ít về tình hình đặc biệt này của họ nếu như hai
