thì theo yêu cầu của tòa án người thợ đó có thể phải đảm bảo rằng anh ta sẽ
không xuất dương, và có thể bị tống giam cho đến khi anh ta đưa ra lời cam
kết như vậy.
Nếu người thợ đã xuất dương mà đang luyện hoặc dạy nghề của anh ta
ở nước ngoài, thì khi được đại sứ hoặc lãnh sự của nhà vua ở nước ngoài
hoặc quốc vụ khanh của nhà vua vào thời đó, cảnh báo cho anh ta biết, mà
trong vòng 6 tháng sau lời cảnh báo đó anh ta không về nước, thì từ đó anh
được tuyên bố là không có quyền thừa hưởng gia sản để lại cho anh ta ở
vương quốc Anh. Anh ta phải nộp cho nhà vua toàn bộ đất đai, hàng hóa và
động sản, và được tuyên bố là người mất quốc tịch và đặt ngoài sự bảo hộ
của nhà vua.
Tôi thiết tưởng rằng không cần phải nhận xét rằng các luật lệ đó đã đi
ngược lại như thế nào với quyền tự do từng được ngợi ca của thần dân,
quyền tự do mà chúng ta thiết tha bảo vệ, nhưng trong trường hợp này đã bị
hy sinh cho quyền lợi phù phiếm của giới công thương nghiệp.
Động cơ của tất cả những luật lệ kể trên là mở rộng các xí nghiệp của
Anh bằng cách chèn ép các xí nghiệp nước ngoài và chấm dứt càng nhanh
càng tốt sự cạnh tranh đầy phiền toái với các đối thủ ngán ngẩm như vậy.
Các ông chủ xí nghiệp của chúng ta thấy cần phải nắm lấy độc quyền về
sáng chế của đồng bào của mình. Họ muốn hạn chế số học sinh, hạn chế số
người nắm được kiến thức chuyên môn của mình, và không muốn ai đó
trong số người đó đi ra nước ngoài để huấn luyện cho người nước ngoài.
Tiêu dùng là mục đích duy nhất của sản xuất, và lợi ích của người sản
xuất cần được quan tâm đến chỉ trong chừng mực khi còn cần phải thúc đầy
lợi ích của người tiêu dùng. Nguyên tắc đó là quá hiển nhiên, nên không
phải chứng minh nữa. Nhưng trong hệ thống thương mại này lợi ích của
người tiêu dùng thường bị hi sinh cho lợi ích của người sản xuất, và hình
như phải coi sản xuất, chứ không phải tiêu dùng, làm mục tiêu cuối cùng
của công nghiệp và thương nghiệp.
Khi hạn chế nhập hàng ngoại mà có thể cạnh tranh với hàng nội, thì
lợi ích của người tiêu dùng rõ ràng bị hi sinh cho lợi ích của người sản
