để trả công lao động vào thời xa xưa đó vẫn cứ giữ hầu như nguyên vẹn giá
trị thực tế và cho phép người lao động có số ngũ cốc đó mua một lượng lao
động tương đương của người khác. Mức sinh sống của người lao động, hay
là giá thực tế của lao động, như tôi sẽ cố gắng trình bày dưới đây, rất khác
nhau tùy theo những trường hợp khác nhau, mức sinh sống này sẽ khá hơn,
đầy đủ hơn trong một xã hội giàu có so với một xã hội trung bình; mức sinh
sống này chỉ vừa phải ở một xã hội trung bình so với một xã hội nghèo khổ.
Bất cứ một thứ hàng hóa nào vào một thời điểm nào đó cũng có thể mua
được một lượng lao động nhiều hay ít theo mức sinh sống khá giả, trung
bình, hay thấp vào thời gian đó. Vì vậy tiền thuế đất trả bằng ngũ cốc chỉ bị
chi phối bởi những biến động về lượng lao động mà một lượng ngũ cốc nào
đó có thể mua được. Nhưng tiền thuê đất trả bằng bất kỳ loại hàng hóa nào
khác thì bị chi phối không những bởi những biến động về lượng lao động
mà một lượng ngũ cốc nào đó có thể mua được, mà còn bị chi phối bởi
những biến động về lượng ngũ cốc mà một lượng nào đó của loại hàng hóa
đó có thể mua được.
Song phải thấy rằng mặc dù giá trị thực của tiền thuê đất trả bằng ngũ
cốc từ thế kỷ này sang thế kỷ khác biến động ít hơn rất nhiều so với tiền
thuê đất tính bằng tiền, nó lại biến động nhiều hơn từ năm này sang năm
khác. Giá lao động trả bằng tiền, như tôi sẽ cố gắng trình bày dưới đây,
không biến động từ năm này qua năm khác như giá ngũ cốc trả bằng tiền,
nhưng hình như bất kỳ ở đâu cũng thích nghi, không phải với giá tạm thời
hay tùy theo cơ hội, mà với giá trung bình hay thông thường của hàng thiết
yếu đó trong cuộc sống. Giá ngũ cốc thông thường hay trung bình được
điều chỉnh bằng giá trị của bạc, bằng sự phong phú hay khan hiếm của các
mỏ cung cấp thứ kim loại đó, hay bằng chính lượng lao động được sử dụng,
và do đó bằng lượng ngũ cốc được tiêu dùng, để khai thác một số lượng bạc
nào đó và đưa từ các mỏ ra thị trường. Nhưng giá trị cả bạc, mặc dù đôi khi
biến động rất nhiều từ thế kỷ này sang thế kỷ khác, ít khi biến động nhiều
từ năm này sang năm khác, mà thường giữ nguyên như vậy hay gần như
vậy trong nửa thế kỷ hay cả một thế kỷ.
