nước hữu cơ (organic States) và các nhà nước phê phán (critical States),
trong đó với nhà nước hữu cơ, “mọi lĩnh vực hoạt động của con người được
sắp đặt, dự báo và phối hợp bởi một nguyên lí chung”, trong khi với nhà
nước phê phán, xã hội là sự tập hợp những cá nhân riêng rẽ tranh đấu lẫn
nhau. Đích đến cuối cùng mà chúng ta đang hướng tới là một nhà nước mà
tại đó tất cả những phản kháng giữa người với người sẽ hoàn toàn biến mất
và tình trạng người bóc lột người sẽ được thay thế bằng hành động hợp tác
và hài hòa giữa người với người tác động vào thiên nhiên. Nhưng nhà nước
hoàn thiện này, nơi sự “hệ thống hóa các nỗ lực”, sự “tổ chức lao động”
nhằm một mục đích chung được thực hiện một cách hoàn hảo, chỉ có thể
đạt được theo từng giai đoạn. Việc giảm dần sự đối kháng giữa người với
người, điều cuối cùng sẽ dẫn đến “mối liên kết toàn cầu”, là một thực tế cơ
bản bao hàm việc “giảm dần tình trạng người bóc lột người” - một cụm từ
hình thành nên tư tưởng chủ đạo của toàn bộ cuốn Exposition. Nếu bước
tiến mang tính thực chứng hướng tới mối liên kết toàn cầu được đánh dấu
bởi các giai đoạn gia đình, thành phố, quốc gia, và liên hiệp các nước cùng
chung tín ngưỡng và nhà thờ, thì tình trạng bóc lột được giảm bớt thể hiện
ở sự thay đổi mối quan hệ giữa các tầng lớp. Từ thời kì con người còn tập
tục ăn thịt các tù binh, trải qua thời kì nông nô và nô lệ cho đến mối quan
hệ hiện nay giữa những người vô sản và các ông chủ, mức độ bóc lột đã
giảm liên tục. Nhưng con người vẫn được chia thành hai giai cấp, những
người bóc lột và những người bị bóc lột, vẫn còn tầng lớp những người vô
sản không được hưởng quyền thừa kế. Như nhà hùng biện Abel Transon đã
giảng cho các sinh viên trẻ tuổi của École Polytechnique trong một trích
đoạn từ các bài giảng của ông, một đoạn văn có thể tổng kết luận điểm
chính ở trên chính xác hơn bất kì phần nào khác của Exposition:
Người nông dân hay người thợ thủ công không còn bị trói buộc vào người chủ hay vào đất
đai, anh ta không bị lệ thuộc vào đòn roi như kẻ nô lệ; anh ta được sở hữu lao động của mình
nhiều hơn so với người nông nô, nhưng luật lệ vẫn hết sức hà khắc đối với anh ta. Tất cả
thành quả lao động của anh ta không thuộc về anh ta. Anh ta phải chia sẻ nó với những người
khác, những người mà cả kiến thức lẫn quyền lực của họ chẳng có chút hữu ích gì đối vói anh
