là quá lớn đối với bất kì bộ óc nào để nắm bắt và điềụ khiển chúng một
cách có hiệu quả
. Hậu quả là kiến thức của chúng ta về nguyên lí chi
phối các hiện tượng này sẽ hiếm khi, nếu không muốn nói là chẳng bao giờ,
cho phép chúng ta phán đoán được kết cục chính xác trong một tình huống
cụ thể nào đó. Trong khi chúng ta có thể giải thích được cái nguyên lí chi
phối các hiện tượng nhất định và có thể từ kiến thức đó loại trừ khả năng
dẫn đến những kết cục nhất định, chẳng hạn các sự kiện xảy ra đồng thời
nhất định, thì kiến thức của chúng ta sẽ vẫn chỉ có tính loại trừ; nghĩa là nó
sẽ chỉ đơn thuần cho phép chúng ta loại trừ được trước một số kết cục nào
đó nhưng không cho phép chúng ta thu hẹp được vùng khả năng xảy ra các
kết cục ở mức độ đủ lớn sao cho chỉ còn lại duy nhất một trường hợp.
Việc phân biệt giữa một bên là cách lí giải đơn thuần về nguyên lí chi
phối một hiện tượng và một bên là cách lí giải cho phép chúng ta dự đoán
một kết cục chính xác nhất định nào đó có một ý nghĩa rất đáng kể để hiểu
được các phương pháp nghiên cứu lí thuyết của nhóm các ngành khoa học
xã hội. Tôi tin là nó cũng có ý nghĩa quan trọng như thế ở các lĩnh vực
khác, chẳng hạn trong sinh học và tất nhiên trong tâm lí học. Tuy vậy nó
vẫn còn có đôi chút xa lạ và tôi biết là không đâu giúp chúng ta tìm được
lời giải đáp thỏa đáng. Ví dụ minh họa tốt nhất trong lĩnh vực nghiên cứu
của nhóm các ngành khoa học xã hội có lẽ là lí thuyết tổng quát về giá cả,
chẳng hạn được trình bày dưới dạng các hệ thống các phương trình Walras
hay Pareto. Các hệ thống này chỉ đơn thuần chỉ ra nguyên lí về mối quan hệ
cố kết (principle of coherence) giữa các mức giá cả của các loại hàng hóa
có trong các hệ thống các phương trình; nhưng nếu không có thêm thông
tin về các giá trị của tất cả các hằng số trong các hệ thống, điều mà có lẽ
chúng ta chẳng bao giờ biết được, thì nguyên lí này sẽ không cho phép
chúng ta phán đoán được các kết cục chính xác phát sinh từ bất kì một thay
đổi cụ thể nào
. Ngoài cái ý nghĩa cụ thể này, một hệ thống các phương
trình mà thuần túy chỉ cho biết hình dạng của một hệ thống các mối quan
hệ nhưng không cung cấp giá trị của các hằng số của các phương trình đó
