họ là người góp phần tạo ra con đường mòn nhờ ảnh hưởng tích lũy từ hành
động [riêng rẽ] của họ. Đó chính là các phần tử của một tổ hợp các sự kiện
quen thuộc với chúng ta từ kinh nghiệm hằng ngày, nhưng chỉ nhờ nỗ lực
tư duy nghiêm túc chúng ta mới thấy được những ảnh hưởng tất yếu của tổ
hợp các hành động của nhiều người. Chúng ta “hiểu” được cách thức tạo ra
hiện tượng mà chúng ta quan sát diễn ra như thế nào, dù chúng ta có lẽ
chưa bao giờ quan sát được toàn bộ quá trình hay phán đoán được chính
xác sự tiến triển và kết quả của quá trình.
Với mục đích hiện tại của chúng ta thì không có sự khác biệt giữa một
quá trình diễn ra trong một thời gian dài, chẳng hạn các trường hợp về sự
phát triển của tiền tệ hay sự hình thành ngôn ngữ, với một quá trình lặp lại
liên tục bằng một hình ảnh mới, chẳng hạn sự hình thành các loại giá cả
hay khuynh hướng sản xuất do sức ép của cạnh tranh. Các hiện tượng về
quá trình diễn ra trong dài hạn làm nảy sinh các vấn đề lí thuyết (nghĩa là
có tính phổ quát để phân biệt với các vấn đề hoàn toàn mang tính lịch sử
thuần túy theo nghĩa mà chúng ta sẽ làm sáng tỏ trong phần sau) về cơ bản
tương tự các vấn đề nảy sinh từ các hiện tượng định kì như sự xác lập các
mức giá. Dù là trong công việc nghiên cứu một trường hợp cụ thể nào đó
về quá trình tiến triển của một “thể chế” như tiền tệ hay ngôn ngữ thường
xảy ra việc vấn đề lí thuyết bị các hoàn cảnh cụ thể có liên quan (công việc
thuần túy mang tính lịch sử) xen vào che lấp mất, thì điều này không làm
thay đổi một thực tế là bất kì một sự giải thích nào về một quá trình lịch sử
đều liên quan đến các giả thiết về loại hoàn cảnh mà có thể gây ra các loại
kết quả nhất định - tức các giả thiết, trong trường hợp chúng ta phải xử lí
các hiện tượng hình thành không phải trực tiếp từ ý chí của một cá nhân
nào đó, mà chỉ có thể trình bày dưới dạng một giản đồ phổ quát (generic
scheme), hay nói một cách khác, dưới dạng giản đồ của một lí thuyết.
Nhà vật lí muốn hiểu các vấn đề thuộc nhóm các ngành khoa học xã hội
bằng phương pháp tương tự trong chuyên ngành của mình sẽ phải tưởng
tượng ra một thế giới mà tại đó anh ta đã biết được cấu tạo bên trong của
các nguyên tử qua quan sát trực tiếp, nhưng lại chẳng có điều kiện tiến
