7
DUY SỬ LUẬN TRONG CHỦ NGHĨA DUY
KHOA HỌC
Việc coi duy sử luận - đối tượng mà bây giờ chúng ta xem xét - như là
một sản phẩm của cách tiếp cận duy khoa học có lẽ gây ngạc nhiên do nó
thường được xem như là phương pháp chống lại việc xem xét các hiện
tượng xã hội dưới dạng mô hình của các ngành khoa học tự nhiên. Nhưng
quan điểm mà thuật ngữ này chính xác mô tả (và phải không được nhầm
lẫn với phương pháp nghiên cứu lịch sử đúng đắn) chứng tỏ rằng nó là kết
quả từ cùng những loại định kiến giống như các cách hiểu sai lầm của chủ
nghĩa duy khoa học đối với các hiện tượng xã hội. Nếu việc cho rằng duy
sử luận là một hình thức thể hiện của chủ nghĩa duy khoa học thay vì là một
phương pháp đối nghịch vẫn còn bộc lộ một mâu thuẫn nào đó thì đó là bởi
thuật ngữ này được sử dụng theo hai nghĩa khác nhau, và trong một số khía
cạnh, đối nghịch nhau, và do vậy, thường xuyên gây ra nhầm lẫn: theo quan
điểm của thế hệ trước, nó đối nghịch với nhiệm vụ cụ thể của nhà sử học
với tư cách là nhà khoa học và chối bỏ khả năng tồn tại một ngành khoa
học lí thuyết về lịch sử, và ngược lại, theo quan điểm của thế hệ sau, nó
khẳng định lịch sử là con đường duy nhất đem lại một ngành khoa học lí
thuyết cho các hiện tượng xã hội. Tuy nhiên, sự đối nghịch sâu sắc giữa hai
quan điểm này đôi khi lại tồn tại dưới cùng một cái tên “duy sử luận”. Nếu
chúng ta xem xét chúng dưới dạng các hình thức cực đoan, chúng có đủ các
thuộc tính chung để có thể tạo ra một quá trình chuyển đổi từ từ và hầu như
không nhận thấy được từ phương pháp lịch sử của những nhà sử học thành
duy sử luận của chủ nghĩa duy khoa học với cố gắng biến lịch sử thành một
