nghĩa Marx, những người cũng trung thành với lí tưởng của mình như
những nhà Marxist, lại tư duy bằng ngôn từ của chủ nghĩa Marx.
Tuy nhiên, thay vì tạo ra được một lí tưởng mới, trào lưu này đã gây ra
ảnh hưởng tiêu cực, làm mất uy tín của loại lí thuyết đương thời vốn là cơ
sở cho sự hiểu biết trước đây về các hiện tượng xã hội. Vì nó đã giả định là
chúng ta có thể quan sát trực tiếp các thay đổi của tổng thể xã hội hay tổng
thể của bất kì hiện tượng xã hội cụ thể đã bị biến đổi nào đó và giả định là
mọi thứ bên trong tổng thể nhất thiết phải thay đổi theo tổng thể, nó đã đi
đến kết luận là không có những tổng quát hóa phi thời gian về các phần tử
mà cấu thành các tổng thể, không có các lí thuyết tổng quát về các cách
thức mà các phần tử có thể kết hợp với nhau thành các tổng thể. Mọi lí
thuyết xã hội, như nó đã tuyên bố, nhất thiết phải có tính lịch sử,
zeitgebunden [gắn liền với thời đại], chỉ đúng cho những giai đoạn hay hệ
thống lịch sử nhất định.
Theo duy sử luận (với nghĩa xác định ở đây), tất cả các khái niệm về các
hiện tượng cá thể phải được xem đơn thuần như là các phạm trù lịch sử,
hợp lệ chỉ trong một ngữ cảnh lịch sử cụ thể. Một mức giá cả ở thế kỉ XII
hay một sự độc quyền ở Ai Cập 400 năm trước Công nguyên, như nó lập
luận, không phải là cùng “thứ” như một mức giá cả hay một sự độc quyền
ngày nay, và do vậy, bất kì cố gắng giải thích mức giá cả đó hay chính sách
mà nhà độc quyền đó thi hành bằng cùng loại lí thuyết mà chúng ta sẽ dùng
để giải thích một mức giá hay một sự độc quyền ngày hôm nay đều không
có ý nghĩa và dẫn tới sai lầm. Lập luận này dựa trên một sự hiểu sai hoàn
toàn về vai trò của lí thuyết. Tất nhiên nếu chúng ta hỏi tại sao một mức giá
cụ thể được xác lập tại một ngày cụ thể, hay tại sao một nhà độc quyền lại
hành xử theo một cách thức cụ thể thì đây là một câu hỏi lịch sử mà không
thể nào tìm được câu trả lời đầy đủ từ bất kì một bộ môn lí thuyết nào; để
trả lời câu hỏi này chúng ta phải xem xét các hoàn cảnh cụ thể của thời gian
và không gian. Nhưng điều này không có nghĩa là chúng ta không có quyền
sử dụng đích thị cùng loại lập luận lí thuyết mà chúng ta sẽ dùng để giải
