Đối với Kanaana, những thảm kịch của người Israel và người Palestine
không thể so sánh được. Ông nói, "Có những người là nạn nhân và có những
người biến người khác thành nạn nhân. Có những người bị xâm lăng và có những
người đi xâm lăng. Người Palestine đã không di dân tới Ba Lan để sát hại người
Do Thái. Còn người Do Thái đã trở về đây để giết hại người Palestine".
Trong những năm gần đây, những nhà hoạt động người Palestine đã cố gắng
biến Deir Yassin thành một nơi tưởng niệm. Hàng năm họ đã bắt đầu những buổi
họp mặt tưởng nhớ ở ngay tại địa điểm, và một nhóm liên kết giữa người Israel
và người Palestine đang cố gắng gây quỹ để xây một đài tưởng niệm ở Deir
Yassin, để trở thành một 'đối trọng' với Yad Vashem sừng sững trên ngọn đồi gần
đó. Năm 1998, Robin Cook, Ngoại trưởng Anh, đã đặt vòng hoa cho những nạn
nhân của Deir Yassin tại một ngôi trường ở Đông Jerusalem, đã được thành lập
để chăm sóc những cô nhi của làng.
Kanaana nói: "Deir Yassin là biểu tượng của tất cả những gì đã xảy ra cho
người Palestine, biểu tượng của làng mạc Palestine, biểu tượng của một dân tộc
đã bị trục xuất ra khỏi chính quê cha đất tổ. Nó cũng là biểu tượng cho cả một
quốc gia đang bị phá hủy."
Ngay trước những hoạt động kỷ niệm 50 năm ngày khai sinh nước Israel, tôi
đã tới Deir Yassin cùng với Ayish Zeidan, người ta quen gọi là Haj Ayish, một
người đã sống trong làng này hồi còn là thiếu niên, giờ đã 65 tuổi. Ông đã định
cư ở Bờ Tây trong làng Beitin, nơi ấy ông duy trì nghề xẻ đá truyền thống của
Deir Yassin. Haj Ayish khéo léo đổi cái khăn rằn kef- fiyeh bằng cái mũ lưỡi trai
kiểu phương tây và chúng tôi cùng qua mặt bọn lính gác bằng cách bịa ra chuyện
đang đi tìm một trong những bác sĩ nào đó. Chúng tôi bí mật sải bước trên lối đi
chính. Những khối máy lạnh phá hỏng kết câu và sự cân bằng của những khối đá
làm bằng tay của tòa nhà. Những dấu hiệu Do Thái được gắn vào các bức tường.
Trong một căn phòng, chúng tôi thấy những công nhân Israel đang thực hiện
những chi tiết nhỏ cuối cùng của Ngôi Sao David rực rỡ to đùng bằng con số
"50" để kỷ niệm 50 năm của Israel.
