thêm vào màn 14 của bản cải biên lời tự biện giải của Galilei khi đối
thoại với người học trò cũ Andrea, mong dùng kỹ xảo này khiến
khán giả sửng sốt trước thái độ của nhà khoa học đã “rời bỏ hàng
ngũ” là lạ lùng. Ông ta lên giọng giảng bài: “Ta cho rằng mục tiêu
duy nhất của khoa học là làm cho đời sống con người đỡ cơ cực.
Nếu nhà khoa học, do bị bọn cầm quyền ích kỷ dọa dẫm, hài lòng
với việc thu thập thật nhiều kiến thức chỉ để hiểu biết thì khoa học
sẽ thành què quặt và máy móc của các anh có thể sẽ chỉ gây ra những
khốn khổ mới mà thôi.” Ai mâu thuẫn với những nguyên tắc này,
nghĩa là trốn tránh trách nhiệm của hậu quả việc mình nghiên cứu
hoặc chối bỏ những nghiên cứu của mình thì không xứng đáng đứng
trong đội ngũ các nhà khoa học nữa. Những điều Galileo Galilei
thốt ra phù hợp với sự phân tích mà nhà soạn kịch Brecht cho rằng
đã rút ra được qua tìm hiểu vụ án Galilei. Trong màn 13 về sự chối
bỏ của Galilei, Andrea nói - có lẽ cũng nói lên suy nghĩ của tác giả vở
kịch: “Nhưng hôm nay mọi sự đã đổi thay! Con người bị chà đạp
ngẩng đầu nói: từ nay ta có thể sống cho ra sống được rồi. Chỉ
cần một người đứng lên nói ‘Không’ là bao nhiêu điều đạt được!”
Với Brecht thì tuy Galilei là một người hùng phản diện, nhưng vẫn
là người hùng. Cách hành xử tiêu cực của Galilei gợi cho ta thấy có
nhiều cách hành xử tích cực khác mà ông quả thực chưa hề hoài
nghi. Nhà vật lý có thể làm được gương tốt, vậy hãy làm gương tốt
đi. Việc ông ta đứng lên nói “không” là điều quan trọng. Nhà vật lý
không chịu chối bỏ hay - trong thời đại của nhà viết kịch Brecht - từ
khước đem nghiên cứu phục vụ sự hủy diệt nhân loại là hành động có
ý nghĩa, do đó cần thiết. Tuy nhiên trong những năm cuối đời -
dù vẫn giữ vững lập trường cơ bản - Brecht có thận trọng hơn trong
việc đánh giá trường hợp Galilei. Trong ghi chú về vở kịch - công
bố trong di cảo - thì cuối lời bạt với nội dung lý thuyết viết cho
kịch bản trình diễn ở Mỹ (hè 1947) có đề cập đến hoàn cảnh các
nhà vật lý Mỹ, mà trước nhất hẳn là Robert Oppenheimer
:
