tài năng về chính trị và quân sự, người biết tạo ra, thúc đẩy, và ginh được
những chiến thắng quan trọng trong cuộc chiến chống lại phát xít Nhật,
chống lại chính phủ của Tưởng Giới Thạch, và ông ấy cũng là người đã viết
những trang chói lọi trong lịch sử Trung Quốc.
Nhưng tôi cũng cho rằng, trong những giai đoạn cuối cuộc đời mình,
ông ấy đã mắc những sai lầm khủng khiếp về chính trị. Đó không phải là sai
lầm của những người thuộc phe Cánh hữu mà đó là sai lầm của những
người Cánh tả, những người Cực tả. Cách thức thực hiện những ý tưởng đó
quá khắt khe, thiếu công bằng trong giai đoạn vẫn thường được gọi là
“Cách mạng văn hoá” đó, và tôi cho rằng hậu quả của chính sách cực tả đó
đã dẫn đến việc quay sang Cánh hữu trong chính tiến trình cách mạng của
Trung Quốc, bởi vì những sai lầm lớn lao đó đã gây ra phản ứng: những sai
lầm của phe Cực tả đôi khi có xu hướng thiên về cánh hữu và những chính
sách của cánh hữu.
Ý tôi không nói là cuộc cách mạng bị thất bại ở Trung Quốc. Đất
nước đó đang tìm cho mình một con đường đi đúng đắn. Mao Trạch Đông
là nhà cách mạng vĩ đại với những công lao vĩ đại trong lịch sử, con người
của những tài năng vĩ đại, nhưng cuối đời vẫn mắc những sai lầm nghiêm
trọng. Tôi thực sự choáng váng khi thấy mức độ sùng bái chủ nghĩa cá nhân
ở đó.
Ông có biết những nhà lãnh đạo theo tư tưởng Mác-xít mà khi còn
nắm quyền đã hành động một cách đáng ghê tởm. Tôi đang nghĩ đến
Hafizullah Amin của Afghanistan, hay Ieng Sary của Campuchia [412],
một trong hai nhân vật phải chịu trách nhiệm cho nạn diệt chủng ở
Campuchia năm 1975. Ông còn nhớ gì về họ không?
Ở Afghanistan, năm 1979, Amin còn là thủ tướng và đã tổ chức một
nhóm thực hiện âm mưu chống lại Tổng thống Muhammad Taraki trong
thời gian Taraki ở Havana, và trong vòng chỉ có vài ngày, vào tháng 7 năm
đó, một cuộc đảo chính nổ ra tại cung điện và kết cục là Taraki bị giết - ông
ấy bị ám sát bí mật (cái chết sau này bị quy cho những nguyên do không rõ
ràng) vàin trở thành tổng thống. Vụ ám sát đó khiến Brezhnev không hài
