dao cạo nào. Và khi tất cả chúng tôi đang phải vật lộn giữa vùng núi rừng
hoang dã trên dãy Sierra, ai cũng để mặc cho râu tóc mọc tự do, và chính
đặc điểm này đã trở thành một thứ phiên hiệu để nhận dạng. Đối với những
người nông dân, và tất cả mọi người khác, từ phóng viên v báo chí, đều gọi
chúng tôi là “los barbudos” - những kẻ râu ria. Điều này cũng có khía cạnh
tích cực: giả sử một tên gián điệp muốn trà trộn vào đội ngũ của chúng tôi,
hắn cũng sẽ phải mất sáu tháng để chuẩn bị trước - tức là hắn phải nuôi râu
trong vòng ít nhất là sáu tháng, ông thấy đấy. Vì vậy những bộ râu đóng vai
trò như một thứ phiên hiệu nhận dạng, một biện pháp bảo vệ, cho đến khi
cuối cùng nó được coi như biểu tượng của những chiến sĩ du kích. Sau này,
ngay cả khi Cách mạng đã thành công, chúng tôi vẫn giữ những bộ râu của
mình để duy trì biểu tượng đó.
Ngoài ra, bộ râu dài như vậy còn có tác dụng rất thực tế: ta sẽ không
mất công cạo râu hàng ngày. Chỉ cần nhân khoảng thời gian mười lăm phút
cho việc cạo râu hàng ngày với số ngày trong một năm, ta sẽ thấy là ta dành
đến gần 5500 phút cho việc cạo râu. Một ngày làm việc tám tiếng bao gồm
tất cả là 480 phút, vậy là nếu không cạo râu ta có thể tiết kiệm được khoảng
mười ngày để dành cho việc khác, như đọc sách, chơi thể thao, bất kỳ điều
gì ta muốn.
Đó là chưa kể khoản tiền mà chúng tôi tiết kiệm được thay vì phải
mua lưỡi dao cạo, xà phòng, dầu xoa, nước nóng... Vì vậy đề râu cũng có
những tác dụng rất thực tế và cũng rất tiết kiệm. Bất lợi duy nhất là những
sợi râu màu muối tiêu bao giờ cũng xuất hiện đầu tiên.
Đó là lý do tại sao nhiều người từng để râu dài đã phải cạo đi ngay
khi trên đầu họ xuất hiện những sợi tóc muối tiêu đầu tiên vì nếu không có
râu thì sẽ dễ che giấu tuổi tác hơn.
Trong tháng 4 năm 1958 có một cuộc Tổng bãi công chống lại
Batista, nhưng các ông, những người đang chiến đấu trong dãy Sierra
khi đó lại không ủng hộ. Tại sao vậy?
Ngày 9 tháng 4 năm 1958 cuộc Tổng bãi công đó được tuyên bố, và
đã thất bại. Khi ấy chúng tôi không ủng hộ cuộc Tổng bãi công này. Đội
ngũ lãnh đạo của Phong trào ngày 26 tháng 7 đã họ thậm chí còn nói rằng
