nhưng rồi chính những người đó lại chẳng bao giờ thực hiên một cách triệt
để. Trong khi đó, vấn đề thực sự của chúng tôi lại là ở chỗ chúng tôi đã thực
hiện các chương trình do mình đề ra một cách quá triệt để.
Khi đó hàng trăm nghìn người nông dân sống trong các vùng nông
thôn không có đất canh tác, hàng chục nghìn nông dân phải thuê đất; những
người khác thì thực ra chỉ là dân nhảy dù chiếm dụng đất bất hợp pháp - tức
là họ không có quyền sở hữu hợp pháp đối với mảnh đất họ đang canh tác
và có thể bị đẩy đi bất kỳ lúc nào; đặc biệt là họ phải sống rải rác trên
những diện tích đất công trên núi. Còn rất nhiều người khác là những lao
động lĩnh canh; đây là những người phải chịu tình cảnh khó khăn nhất, vì
họ tốn bao công sức trồng trọt và thu hoạch để rồi phải giao phần lớn thành
quả đó cho chủ đất, rồi chỉ được giữ lại khoảng một phần ba hoa màu cho
mình. Đến thời điểm đó tất cả những diện tích đất đai hiện có đều đã được
phân chia, chia ra thành nhiều phần, chẳng còn đất đai dư thừa nào để chia
cho những người chưa có - những gì phải làm lúc này là hợp pháp hóa các
mảnh đất và công nhận cho các nông dân có quyền sở hữu đối với những
mảnh đất họ đang chiếm dụng, và đó chính là những gì chúng tôi đã làm.
Tuy vậy, chúng tôi không muốn phá vỡ ngành sản xuất mía đường.
Những diện tích đất cuối cùng mà chúng tôi quốc hữu hóa chính là các đồn
điền mía rộng lớn, phải nói rằng đây là những đồn điền lớn nhất trong các
đại đồn điền. Cuối cùng, chúng tôi chuyển những tổng công ty nông nghiệp
đó thành các doanh nghiệp quốc doanh tập thể; hiện nay đó là những hợp
tác xã. Thực tế là trong suốt “giai đoạn đặc biệt”
[178]
đó, khi xảy ra tình
trạng khan hiếm nhiên liệu nghiêm trọng, chúng tôi đã quyết định biện pháp
đúng đắn nhất trong hoàn cảnh này là chia cho các công nhân trong ngành
nông nghiệp mỗi người một mảnh đất nhỏ để làm đất canh tác của gia đình,
giúp họ tự bảo đảm nguồn thức ăn. Chúng tôi không áp dụng biện pháp mà
Liên Xô từng làm trong những hoàn cảnh khó khăn - đó là thực hiện tập thể
hóa cưỡng bức, một quyết định từng phải trả giá đắt với việc rất nhiều máu
đổ.
