thi đó là sáng kiến được quy định trong hiến pháp Cuba cho phép người dân
được phép trình luật với điều kiện có sự ủng hộ của ít nhất 10.000 người thì
họ có thể giới thiệu dự thảo luật lên quốc hội.
Sáng kiến đó được hơn 11.000 người dân ký và tổng thống Carter
có nhắc đ̓n nó ngay trước mặt ông, báo chí cũng in toàn bộ bài diễn vãn
đó, vì vậy, liên quan đến nó, tôi muốn hỏi ông: ông có cho rằng việc tổng
thống Carter đề cập đến đề án Valera là thiếu khôn khéo, hành động
không lịch sự, thậm chí là xúc phạm?
Hoàn toàn không, ông ấy đến Cuba, như tôi đã nói, và quyết định toàn
bộ chương trình của mình, ông ấy hoàn toàn tự do gặp những người mình
muốn gặp - không hề có sự xúc phạm nào cả. Chúng tôi không thể mời
Carter đến đây rồi lại áp đặt những hạn chế với ông ấy, quy định những gì
ông ấy được nói. Không, không được, như thế là sự xúc phạm.
Ý kiến của ông về Đề án Varela thế nào?
Ông có thể phân tích sáng kiến đó trên phương diện chính trị hoặc
luật pháp. Tôi sẽ đề cập chuyện đó mà không để bị cảm xúc chi phối.
Có thể nói đó là một trong những “ý tưởng chói sang”' trong hàng loạt
các ý tưởng của nước Mỹ hay chính sách của họ. Ý tưởng này chỉ là một
trong số đó - và cũng liên quan đến Felix Varela, một thầy tu tiến bộ người
Cuba, một nhà tư tưởng tiên tiến, (và người Mỹ cũng đã sử dụng ông ấy vào
mục đích riêng của mình). Varela là người chống lại chế độ nô lệ, ông ấy
đưa ra rất nhiều những ý tưởng, mà ngay cả khi còn sống, chúng ta đã có
thể coi là rất nhân đạo. Ông ấy là một trong những người đầu tiên nhắc đến
(Cuba) độc lập, bởi vì khi đó người ta chưa để ý nhiều lắm đến độc lập - tôi
đang nhắc đến giai đoạn đầu thế kỷ thứ 19. Ông ấy là một trí thức có uy tín
ngay từ khi Cuba còn là thuộc địa, một nhà quý tộc, người khơi dậy tinh
thần yêu nước trong các nhóm dân cư riêng rẽ nhưng có chung quan điểm,
bởi vì, ông phải biết rằng, chúng tôi từng là xã hội nô lệ, với hàng trăm
nghìn người dân nô lệ.
Thế kỷ thứ 19, ở Cuba xuất hiện một số các nhà tư tưởng lỗi lạc -
chẳng hạn như Jose de la Luz y Caballero, người thầy v đại. Trong các
