tôi phê phán, nhưng đồng thời tôi phải công nhận rằng năng lực sư phạm và
giáo dục của thầy tu dòng Tên cao hơn hẳn các thầy dòng ở trường La
Salle. Họ đã có lời phát nguyện là học tập suốt đời, và quả thật là họ học tập
rất nhiều, quãng thời gian họ dành cho việc học tập và nghiên cứu cũng
nhiều hơn bất kỳ ai khác, ở Cuba từng có nhiều nhân vật lịch sử nổi tiếng
cũng là những tu sĩ dòng Tên; những nhà thiên văn học danh tiếng có khả
năng dự báo các cơn bão khủng khiếp, tiêu biểu như cha Vines; những
người khác lại nổi danh trên cương vị các giáo viên giảng dạy về ngôn ngữ
và văn học Tây Ban Nha, như cha Rubinos.
Những thầy tu dòng Tên cũng có ý thức tổ chức rất rõ ràng phải
không? Hay có thể gọi là ý thức kỷ luật như trong quân đội vậy.
Họ biết phải làm gì để phát triển và hoàn thiện tính cách của các học
sinh. Nếu bạn có những hành động khó khăn và nguy hiểm, hoặc tham gia
vào các hoạt động tương tự như vậy, họ sẽ coi đó là biểu hiện của một tính
cách kiên cường, dám nghĩ dám làm - một tính cách hoạt bát và năng động.
Họ sẽ không bao giờ làm gì để hạn chế những xu hướng tính cách này. Hơn
nữa trong những ngôi trường mà tôi học qua, hầu hết giáo viên đều là người
Tây Ban Nha, nên họ thường kết hợp những truyền thống của dòng Tên -
tinh thần kỷ luật và ý thức tổ chức kiểu quân đội - với tính cách và phẩm
chất của người Tây Ban Nha. Các thầy tu dòng Tên người Tây Ban Nha biết
làm thế nào để in sâu vào trong tâm khả một cậu bé ý thức về phẩm giá, về
lòng tự trọng đối với bản thân - họ luôn khuyến khích tính cách mạnh mẽ,
sự chính trực, thẳng thắn, can đảm và khả năng sẵn sàng chấp nhận hy sinh.
Đó là những phẩm chất tuyệt vời mà họ biết cách phát triển và hoàn thiện ở
học sinh của mình.
Nếu quả như vậy thì đó chắc chắn là những môi trường rất lý
tưởng cho một người cách mạng?
Phải nói rằng những gì học được từ trường học đã rất có ích đối với
tôi, cho dù hồi đó người ta vẫn phân biệt đối xử và kỳ thị người da màu,
hơn nữa đó là trường học dành riêng cho con cái của giới tư bản, thượng
lưu. Có một lần tôi đọc một tác phẩm văn học có tên là La Forja de un
