trách mắng tôi vì chuyện đó. Những thầy giáo - linh mục hồi ấy, nếu như họ
nhận ra một nét tính cách tốt đẹp nào đó ở các học sinh - như tinh thần hy
sinh, nỗ lực vượt khó khăn, mạo hiểm - là họ khuyến khích hết lòng, thúc
giục chúng tôi ganh đua với nhau thật sôi nổi. Họ rất quan tâm phát triển
tính cách của học sinh.
Vậy là ông đã theo học duới sự giảng dạy của các thầy tu dòng Tên
trong nhiều năm liền phải không?
Đúng vậy. Nhưng không phải ngay từ những lớp đầu tiên; đầu tiên tôi
được học trong lớp của các thầy dòng La Salle, ở Colegio de La Salle, từ
lớp một đến lớp năm, vì tôi nhảy cóc từ lớp ba lên thẳng lớp năm. Tôi học ở
đó khoảng bốn năm tất cả. Chỉ có thể nói rằng tôi rất hạnh phúc với cuộc
sống ở trường. Các giáo viên thường cho chúng tôi về vùng nông thôn hoặc
ra bãi biển, như tôi đã kể, vào những ngày thứ năm và chủ nhật. Bao giờ
chúng tôi cũng đến một bán đảo nhỏ nằm bên bờ Vịnh Santiago. Tại đó
trường của chúng tôi có riêng một bãi biển để làm nơi bơi lội và có địa
điểm cho các hoạt động thể thao khác. Có cả sân chơi bóng chày, một nơi
được quây lại để bơi, câu cá - chúng tôi tha hồ chạy nhảy, chơi đùa. Hai lần
một tuần chúng tôi lại được thỏa sức đùa nghịch như vậy, ai cũng rất vui vẻ
và hạnh phúc. Về sau, ở Colegio de Dolores, tại Santiago de Cuba, các thầy
tu dòng Tên ở đây không có một nơi vui chơi riêng như vậy cho học sinh,
mặc dù trường học thì tốt hơn nhiều, mà khi đó tôi cũng đã lớn.
Trong số những bạn học của ông, tất cả đều đến từ những gia đình
khá giả, có học sinh nào là người da màu không?
Tại trường La Salle cũng nhận học sinh da màu, nhưng rất ít thôi.
Trong lớp tôi có đúng một bạn tên là Alejandro Larrinaga, một cậu bé rất
thông minh và hoạt bát. Tôi không bao giờ quên cậu ấy. Còn ở hai trường
kia, Colegio de Dolores và Belén, với các thầy giáo - thầy tu dòng Tên,
hoàn toàn không có học sinh da đen nào, thậm chí là người lai cũng không,
dù là người lai da trắng-da đen, hay da trắng-da đỏ. Đó là những trường học
hoàn toàn dành cho con em nhà giầu. Và tất nhiên bắt buộc phải là người da
trắng.
Hồi đó ông có thắc mắc tại sao không có học sinh da đen không?
