Tôi còn có thể làm gì khác được? Việc đó hoàn toàn bản năng. Đó
thực sự là cuộc nổi loạn có ý thức đầu tiên trong đời tôi... Và nó diễn ra
theo đúng như những gì tôi muốn. Họ tống thẳng tôi vào trường Colegio de
La Salle làm học sinh nội trú - lớp một, học kỳ hai của lớp một. Tại đó tôi
thật hạnh phúc vì được ở chung với nhiều cậu bé khác. Chúng tôi chơi đùa
suốt ngày, và vào thứ năm và chủ nhật họ lại đưa học sinh tới một nơi rất
rộng rãi trên bãi biển để chúng tôi có thể chơi tất cả các môn thể thao ưa
thích của mình. Cuối cùng tôi cũng biết thế nào là hạnh phúc.
Vậy đến giờ ông còn giữ trong lòng sự ấm ức nào đối với gia đình
đó không?
Thực sự tôi không hề trách họ về những gì đã xảy ra. Họ sống trong
một xã hội như vậy; hoàn toàn không thể nói rằng họ là một nhóm người
bệnh hoạn thích ngược đãi trẻ em hay đại loại như vậy. Đó là một xã hội
đầy rẫy những bất công, những khó khăn, bất bình đẳng ở khắp mọi noi, ai
cũng túng thiếu, người dân trong xã hội đó đã phải hy sinh quá nhiều; một
xã hội dung dưỡng sự ích kỷ đến cùng cực, cổ vũ tính tư lợi cá nhân, nó
khiến người dân trở nên thực dụng và tàn nhẫn, tìm đủ mọi cách để thu lợi
nhuận từ bất kỳ thứ gì. Một xã hội như vậy không thề khuyến khích những
tình cảm cao quý như tình thương và sự hào phóng. Mọi người đều phải
sống, và họ nhận ra rằng chỉ có một cách duy nhất để làm như thế: bằng
cách bóc lột người khác. Trong trường hợp của tôi, chẳng qua là họ đang
bóc lột con trai của một chủ đất giàu có. Bản thân họ chẳng có gì. Tôi chỉ là
nạn nhân của sự bóc lột đó, sự bóc lột thể hiện qua những khoản tiền mà gia
đình tôi phải gửi đến Santiago. Tôi chỉ là người phải chịu đựng hậu quả
trong một xã hội như vậy.
Nếu sau này ông đọc hai tác phẩm Oliver Twist và David
Copperfield của Charles Dickens, hẳn ông sẽ thấy rằng những gì được
viết trong đó rất giống với hoàn cảnh của mình.
Chắc ông sẽ không tin nếu tôi nói rằng phải nhiều năm sau khi tốt
nghiệp tôi mới có dịp đọc những tác phẩm đó, vì trong những ngôi trường
mà tôi theo học, người ta không hề dạy về văn học Pháp, văn học Anh hay
văn học Mỹ. Có chăng họ chỉ đề cập thoáng qua về một vở kịch nào đó của
