Không, chỉ sáu tuổi thôi. Không hơn sáu tuổi được, chắc chắn là
không thể hơn sáu tuổi được, vì tôi ở ngôi nhà cũ của cô giáo có gần một
năm thôi.
Giờ thì tôi bắt đầu nhớ ra là sau một thời gian ở trong ngôi nhà cũ đó,
chúng tôi đã chuyển sang nhà mới, và những vụ đánh bom vẫn xảy ra liên
tục rất lâu sau khi chúng tôi chuyển. Chắc chắn là vào giai đoạn cuối năm
1933. Machado bị lật đổ tháng 8 năm đó, và sau đó là phong trào của
Batista, một liên minh kéo dài trong ba tháng, một Chính phủ cách mạng bị
lật đổ vào khoàng cuối năm đó. Có nhiều nhóm - tiêu biểu như nhóm ABC
chẳng hạn - mang khuynh hưóng phát xít đã từng nổi loạn chống Chính phủ
Cách mạng và sau đó lại tập hợp cùng với Batista. Nên tôi cũng không chắc
khi đó ai là người đứng sau những vụ đánh bom?
Năm 1932.
Không, năm 1932 thì chúng ta biết thủ phạm là ai. Câu hỏi đặt ra là:
sau đó thì ai là người đứng sau những vụ đánh bom? Nhiều khả năng lần
này thủ phạm là những kẻ thù của Cách mạng. Hồi cuối năm 1933 có một
cuộc nổi loạn của nhóm ABC chống lại Chính phủ của Giáo sư Sinh vật
Grau San Martin, và Guiteras, cùng liên minh cánh tả của ông; rất có thể chỉ
nhóm ABC mới có đủ thực lực để tiến hành ngần ấy vụ đánh bom trong
thời gian đó.
Hồi đó ở Santiago không có trường đại học nào các sinh viên thì
không có tổ chức cũng như nguồn lực để tiến hành đến ba mươi vụ đánh
bom như vậy, theo như tôi nhớ. Tất nhiên là có thể không nhiều đến thế,
nhưng tôi có cảm giác là những vụ đánh bom xảy ra nhiều vô kể. Đó là lý
do tại sao tôi có thể suy ra là những vụ đánh bom mà tôi nghe thấy trên
chiếc ghế dài đan bằng cây liễu gai hồi đó xảy ra sau tháng 8, chứ không
phải trước, hoặc thậm chí là hẳn đến cuối năm 1933, hoặc thậm chí là còn
muộn hơn thế, sau khi cuộc nổi loạn đầu tiên của tôi ở Birán đã xảy ra, hay
nói cách khác là hành động trả thù mà tôi vừa kể. Tôi đã bị bố mẹ gửi quay
lại Santiago và đăng ký theo học ở Colegio de La Salle, nơi tôi theo học lớp
ban ngày, tôi cứ đi đi về về như thế. Tôi học lớp vỡ lòng, theo chương trình
ban ngày trong giai đoạn khó khăn và bất ổn đó.
