CHƯƠNG 23 : HUYNH ĐỆ TƯƠNG TÀN
ANH Quốc sắp tới giờ vinh quang chiến thắng. Song, tới năm 1945, thì
các nhà chính khách Anh dù thâm tâm không muốn, song cũng không nhận
thấy Ấn-Độ đã hầu như thoát ly khỏi bàn tay chính quốc rồi. Lần này dân
tộc Ấn sẽ nổi lên quyết liệt. Và nước Anh đã bị rã rời vì năm 5 chiến đấu tự
thấy không còn hơi sức đâu mà theo đuổi một cuộc viễn chinh lâu dài và khó
nhọc nữa. Những trận thất bại liên tiếp tại các khu chiến đấu xa chính quốc
như tại Hy-Lạp, tại Thổ, tại Cận Đông, tại Đông Nam-Á, và tại Bắc-Phi đã
chứng tỏ sự toàn thắng không phải là công lệ dĩ nhiên đối với con sư-tử
Hồng-mao.
Đó là luồng tư tưởng đang làm bận bịu trí óc vị Phó vương thứ mười
chín của Anh tại Ấn, là đại tướng Wavell một chiến sĩ kiêm thi sĩ, lại cũng là
một « người » với tâm hồn ngay thẳng, hồn nhiên và rộng rãi của chính đảng
từ ấy. Ba năm lui binh liên tiếp trước danh tướng quốc xã Rommel – mà ông
không ngớt khen ngợi tài dũng lực rồi về sau lại chứng kiến sự thất bại của
viên hổ tướng này trước đoàn quân thứ 8 của tướng Montgomery, tất cả
những sự phù sinh của thế tục ấy đã làm ông suy nghĩ nhiều, và chán
chường quyền thế, lợi lộc và danh vị nhỏ nhen. Quyền lợi tối cao danh dự
của một Đế Quốc mà trên đó mặt trời không bao giờ lặn, không còn ảnh
hưởng gì đối với cái triết lý bình thản và cao xa, mà 5 năm cầm quyền
khuynh thiên hạ, và danh vọng tột bực Phó vương đã dạy cho ông nhìn thấy
cuộc thế đổi thay. Bởi vậy, người Ấn đã may mắn có được ở ông không phải
là một chính khách với tâm hồn quay quắt, mà là một bậc anh hùng thẳng
thắn công nhận quyền sống của một dân tộc, và không nề hà đem hết khả
năng ra giúp đỡ dân tộc đó đạt tới nguyện vọng sâu xa.
Tháng 3 năm 1945, Wavell về Anh để trình bày quan điểm của mình về
việc giải phóng người Ấn.
Ông ở lại Luân Đôn gần 2 tháng. Bấy giờ cục diện chiến tranh đã rõ rệt,
và không còn lo sợ ở tương lai, người dấn Anh đã sẵn sàng mời Churchill
rút lui, để Đảng Lao Động lên thay thế, ngõ hầu họ chóng thoát nạn với
