người ghẻ lạnh cũng như thân-bằng cố-hữu. Đó là sự « siêu thoát » mà Kinh
Ghita hằng khuyên dạy.
Vì vậy, ông mua một cái trại gần tỉnh Phoenix, cách Durban độ 15 dặm.
Trại ở trên một khoảng đồi, rộng ước 40 mẫu, có giếng nước trong, có cây
ăn quả, cùng một ngôi nhà tuy mục nát nhưng rộng rãi. Cam-Địa muốn dỡ đi
để làm nhà tranh ở ; song những bạn hữu của ông không chịu. Họ giúp ông,
kẻ tiền, người vật-liệu để sửa chữa thành một chốn ở phong-quang.
Bấy giờ ông đang làm trợ bút cho tờ báo « Dư luận Ấn kiều » chủ bút
là một người Anh mà ông thường gặp trong tiệm ăn chay. Ông cho dọn toà
báo về ngôi trại mới khánh thành. Công việc trong toà báo tổ chức rất dân
chủ : từ chủ bút cho tới anh thợ xếp chữ, đều ăn lương đồng hạng 3 bảng
một tháng. Hồi đó là năm 1934. Hiện giờ, sau 18 năm, tờ báo « Dư luận Ấn-
Kiều » vẫn còn sống. Toà soạn vẫn ở chỗ cũ, và Giám-Đốc bây giờ là
Manilal Gandhi, người con thứ ba của thánh Cam-Địa.
Tuy nhiên, vì công việc kiện-cáo bề bộn, Cam-Địa không thể ở luôn tại
Phoenix được. Từ nơi làm việc là Johannesbourg ông vẫn thường gửi bài
cho toà soạn, và báo bán không chạy, lỗ bao nhiêu thì ông lại bù vào bấy
nhiêu. Văn phòng luật sư của ông rất phát-đạt. Các Ấn-kiều, cả đến những
người Ấn bình dân sang Nam Phi làm phu đồn-điền, đều tín-nhiệm ông đến
mực gửi cả ông giữ hộ những món tiền họ dành-dụm được. Họ không quen
gửi tiền ở các nhà băng, mà họ cũng không tín-nhiệm những người da trắng.
Bấy giờ vào khoảng 1906, Chính-phủ xứ Transvaal đang có ý định ban
hành một đạo luật bắt buộc tất cả các kiều dân Ấn ở Transvaal, bất cứ già,
trẻ, lớn, bé, đàn ông hay đàn bà, hễ từ 8 tuổi trở lên là phải có một tấm giấy
căn cước của các nhà cầm quyền phát. Giấy đó phải mang luôn trong mình,
khi hỏi đến, phải xuất trình, nếu không, có thể bị bắt bớ, giam cầm, hoặc
trục xuất khỏi xứ Transvaal.
Người Ấn ở Transvaal rất phẫn-nộ vì bản dự luật đó. Trước hết, đạo
luật cho phép lính cảnh sát giữ lấy bất cứ một người đàn bà Ấn nào ở ngoài
phố để hỏi giấy và khám xét, hay sục sạo vào bất cứ một nhà nào của người
