trên đã hứa sẽ hủy bỏ đạo luật kiểm soát người Ấn di-cư vào Nam-phi, và
món thuế ba bảng hằng năm đánh vào các người Ấn mãn hạn đi phu muốn ở
lại Nam-phi. Và ông khuyên Cam-Địa nên trở về Ấn, sau khi được mãn-
nguyện trong các điều yêu-sách của mình. Nhưng Cam-Địa trả lời rằng ông
đã hiểu rõ những mánh-khóe của hai nhân vật nói trên hơn ai hết. Những
việc xẩy ra sau đây cho ta biết rằng Cam-Địa đã không nhầm về những lời
hứa-hẹn của chính-phủ Nam phi.
Tháng chạp năm ấy, trong một bài diễn-văn đọc ở tòa Thị-Sảnh
Bombay, Golanale nói rằng Cam-Địa có một sức mạnh thần bí để biến mọi
người cạnh mình thành những kẻ sẵn sàng hiến thân cho đại nghĩa. Ông còn
nhận thấy cái cá nhân của Cam-Địa thanh cao đến nỗi đứng trước con người
ấy, không ai không thấy tự thẹn là còn mang một ý tưởng thấp kém nào
trong óc.
Đúng như lời Cam-Địa tiên đoán, tướng Smuts không chịu bãi bỏ
những luật-lệ đàn-áp người Ấn, lấy cớ rằng những người Ấn ở xứ Natal, chủ
cũ của bọn phu mãn hạn muốn ở lại Nam-Phi, không bằng lòng bãi bỏ khoản
thuế hàng năm đánh vào bọn phu ấy. Các thợ thuyền người Ấn coi thái-độ
đó như một sự phản bội đối với những lời Smuts đã hứa cùng giáo-sư
Golanale, và họ gia nhập phong trào đề kháng của Cam-Địa nhất quyết tự ý
vào tù để phản đối. Cam-Địa cũng giải-tán trại Tolstoi. Đàn bà cùng trẻ con
thì trở về trại Phoenix. Còn thanh niên trai tráng thì sửa soạn vào tù.
Ngày 14 tháng 3 năm 1913, Tối-Cao Pháp-viện của xứ Le Cap quyết-
định rằng từ nay trong toàn cõi Nam-Phi chỉ có những đám cưới cử hành
theo lễ giáo ta mới được coi là hợp-pháp. Như thế có nghĩa rằng các cuộc
hôn nhân giữa người Ấn không có giá trị gì, và các phụ-nữ Ấn chỉ là những
người vợ theo, không cưới-treo giá-thú, tức là không được hưởng một thứ
quyền lợi gì.
Các phụ nữ Ấn liền tham-gia luôn phong-trào đề kháng. Một nhóm
tình-nguyện vượt biên-giới, từ xứ Transvaal sang xứ Natal ; để được bắt
giam. Và ví dù bọn lính gác biên thùy có làm ngơ không dây với họ thì họ
cứ thẳng đường tiến đến các mỏ than của xứ Natal ở Newcastle để hô hào
