Cam-Địa được viên phó Tổng-Trấn tiếp kiến cả thẩy bốn lần. Sau
những cuộc thảo luận đó, viên quan này lập một ủy-ban điều-tra chính thức
để điều tra về trường hợp các tá điền người Ấn. Ủy ban này gồm toàn người
Anh, một phần là chủ điền, một phần là viên-chức trong Phủ Tổng-Trấn. Chỉ
riêng có Cam-Địa là đại diện độc nhất của quyền lợi người Ấn.
Cuộc điều tra kéo dài gần một năm trời mới kết liễu. Trước những bằng
chứng không thể chối cãi, ủy ban phải công nhận là lỗi về phần những nhà
địa chủ người Anh. Lẽ dĩ nhiên họ sẽ phải hoàn lại những số tiền họ đã thu
một cách bất công của bọn tá điền. Họ lo lắng hỏi Cam-Địa : « Chúng tôi
phải trả lại bao nhiêu ? »
Theo nguyên-tắc thì phải hoàn y nguyên số thu, chưa kể tiền lời. Song
họ đã ngạc nhiên xiết bao, khi thấy Cam-Địa chỉ đòi 50 phần trăm họ xin bớt
một nửa, tức là hoàn lại 25 phần trăm số đã thu. Họ càng ngạc nhiên khi
thấy Cam-Địa cũng ưng chịu không khó khăn gì. Sau Cam-Địa giải nghĩa
rằng đối với người dân quê, sự thắng lợi quan trọng không phải ở chỗ họ lấy
được đủ hay thiếu số tiền đã nộp, mà ở chỗ những người thuê họ đã tự hủy
hoại cái uy-tín làm chủ của mình. Thực vậy, sự gian lận của bọn chủ đất bị
phơi bầy ra ánh sáng, không làm vinh-dự cho họ chút nào. Thêm vào sự xấu-
xa đó, bọn chủ còn tỏ ra mình chẳng còn là những ông thánh sống uy-quyền
nghiêng trời lệch đất nữa. Từ trước họ vẫn hành-động bất cần cả luật-pháp,
thì nay, họ đã phải vào khuôn phép. Người dân quê cảm thấy rằng hãy còn
có những tấm lòng bác-ái dù xa-xôi khuất nẻo nơi đâu, mà hễ nghe tiếng kêu
thương của những người lâm nạn, cũng tức khắc tìm đến, để ra tay cứu vớt.
Những việc xẩy ra mấy năm sau đã kết thúc một cách hoàn-mỹ công
cuộc giải-phóng mà Cam-Địa đã reo mầm ở miền núi Champaran. Có lẽ vì
sự khai khẩn không được phát đạt như trước, nên những điền-chủ người Anh
đã trả lại đất cho Chính-phủ. Nhà cầm quyền không còn cách gì hơn là lại
trả đất cho những chủ cũ của nó, tức là những nông-phu người Ấn.
Giai đoạn Champaran là những khúc quanh quyết-liệt trong đời tranh-
đấu của Cam-Địa. Ông đã thấy bản ngã cá-nhân của mình nẩy nở trong sự
toàn vẹn của sức mạnh tinh-thần. Ông đã nói :
