không ? Hay là dân chúng chỉ là những nô-lệ của một nền luật-pháp khắt-
khe, ban hành theo ý muốn tối cao của một cá-nhân ?
Không ! ý nghĩa chân-chính của những danh-từ « giải-phóng » và
« độc-lập » không phải như người ta thường nghĩ. Linh hồn đất nước tức là
chất tinh-túy do muôn ngàn bản ngã của tất cả con dân trong nước hòa-hợp
mà cấu tạo thành. Vậy hay, hay dở phải xét từ gốc. Độc-lập như ta rõ, là một
tình-trạng siêu-thoát trong như nước, nhẹ như không khí, sạch như băng, và
sáng láng như đỉnh trời xanh một buổi không mây. Độc-lập là tinh-thần đã
thoát-ly được tất cả những tư-tưởng xấu xa hay không chính đáng, đồng thời
phải rũ bỏ được mọi sự yếu mềm nhờ đó mà ảnh-hưởng ngoại-vật có thể
chi-phối, hay ít nhất làm trở ngại được đời sống của tinh thần. Xem thế thì
biết nếu muôn dân, ai nấy đều cùng một tư-tưởng chăm lo tu thân luyện tính
làm sao cho cái bản-ngã thiện của con người thoát-ly được mọi ràng buộc về
tinh-thần cũng như về thể-chất mà nẩy nở được đến chỗ tuyệt mỹ, thì kết
quả dĩ nhiên của sự hòa hợp giữa muôn triệu nền độc lập cá nhân đó, sẽ là
một sự độc-lập duy nhất, sự độc-lập của quốc-gia.
Chúng ta đã giải nghĩa được thế nào là một nền độc-lập chân-chính.
Bây giờ ta phải nói đến phương-pháp nhờ đó mà đã tiến tới cái tình-trạng
siêu-thoát của mỗi cá nhân, hay của quốc-gia, mà ta gọi là độc-lập. Phương-
pháp đó chỉ là một sự tập luyện không ngừng của mỗi người chúng ta để
chế-ngự thể-xác, và khuyếch-trương tinh-thần. Hễ giải-phóng được cá nhân,
thì kết-quả dĩ nhiên của sự giải-phóng đoàn thể là sự giải-phóng của quốc-
gia. Tóm lại, phương-châm hành-động là cố gắng, cố gắng mãi để đạt tới
một nền đạo-lý cao-siêu.
Chúng ta hiểu tại sao Cam-Địa chỉ hướng về nền văn-minh cổ-truyền
của Á-đông mà tìm tòi suy-nghiệm những phương-châm của đạo sống. Ông
thẳng thắn khước từ nền văn-minh Thái-Tây mà ông cho là quá ư máy móc,
nghĩa là đời sống của người Thái-Tây, về phương-diện vật chất quen thói sử
dụng những tiện-nghi của cơ-khí, nên về phương-diện tinh-thần, khối óc
cùng trái tim thường bị chi-phối bởi ảnh-hưởng của cơ khí, và sự phát-triển
thiên về lý-trí hơn là thiên về lương-tâm.
