phong-trào Hồi-giáo cho xong đi, chứ ông không chủ trương bỏ hết mọi liên
lạc giữa người Ấn và người Anh.
Vì thế cho nên mấy tháng sau, vừa gặp dịp Quốc-vương Anh ban hành
chương trình cải cách Montagu-Chelmoford, ông cho là thế cũng đủ để làm
dịu bớt dư luận dân chúng, và tuy ông biết rằng những sự cải cách mới
chẳng có gì lợi cho người Ấn, ông cũng hô hào đồng bào ông chấp nhận, để
lấy sự thắng lợi này làm căn cứ mà tiến tới thắng lợi khắc.
Chương-trình Montagu-Chelmoford định rằng từ nay Ấn sẽ có một
chính-phủ liên-bang, để tự cai trị lấy mình, không phải bẩm báo gì về Luân-
Đôn nữa. Nhưng người Ấn không có quyền gì trong cái chính-phủ trung-
ương ấy. Còn về các chính-phủ địa phương thì người Ấn được giữ vài bộ
không quan trọng như canh-nông, kỹ-nghệ, giáo-dục, y-tế, v.v… nhưng tài-
chính và công-an thì lại hoàn toàn trong tay viên toàn-quyền địa-phương, và
viên này có thể hủy bỏ bất cứ một quyết nghị nào của hành-pháp-viện hay
của lập-pháp-viện Ấn địa-phương.
Sự tham-gia của người bản xứ vào các cơ quan hành chính cũng có
tăng thêm đấy, song phàm những người hiểu biết, ai cũng cho là chương-
trình trên đây chỉ nêu lên những danh từ suông để che lấp một chính sách
không khác xa gì chính-sách trực trị.
Vì tán thành chương-trình cải-cách trên đây, Cam-Địa đã bị những
phần tử thanh niên ái quốc phản đối kịch liệt. Họ không quên những lời hứa
hẹn của Chính-phủ Anh năm 1916 trước Hạ-nghị-viện. Họ muốn một nền tự
trị thực sự, chứ không như miếng bánh vẽ bầy ra trước mắt họ bây giờ.
Ngoài ra, người Hồi cũng bất mãn. Họ thấy rõ người Anh không có ý định
nới tay cho Thổ-nhĩ-Kỳ. Lại thêm tướng Kyer, người đã giết hại và làm nhục
dân Ấn không những không bị trừng phạt, lại còn được dư luận chính quốc
ngợi khen và tặng thưởng, khiến cho người ta cảm thấy ủy-ban điều-tra Hunt
cũng chỉ là một trò ru ngủ.
Vì thế cho nên ba tháng sau, khi Chính-phủ Anh nhất quyết gác bỏ lời
thỉnh nguyện của hơn trăm triệu dân Hồi, mà bắt Thổ-nhĩ-kỳ phải ký một
