bản hòa ước cực kỳ khắc nghiệt, đồng thời lại không giải quyết nổi nạn khan
thực phẩm, khiến hàng triệu người Ấn lâm vào cảnh đói, thì những lời ôn
hòa của Cam-Địa không còn hiệu lực gì nữa, và ông bị lôi cuốn theo phong
trào phản kháng của dân chúng. Ngày mồng 1 tháng 8 năm 1920, ông phát
động phong-trào bất hợp-tác.
Bấy giờ Tilak vừa mất, ông trở nên người cầm đầu độc nhất của Đảng
Quốc-hội. Ngày 9 tháng 9 năm ấy, Đảng quyết-nghị ủng-hộ cuộc tranh-đấu
của dân chúng, và tuyên-bố lấy sự đạt tới nền tự trị làm mục đích tối cao, dù
phải thoát-ly khỏi Đế-quốc Anh cũng không quản ngại.
Đại hội thường niên của Đảng họp ở Nagpuor chấp thuận một quyết-
nghị do Cam-Địa đưa ra, mục đích cải-tổ lại Đảng thành một tổ-chức có tính
cách bình dân hơn, để lôi cuốn đại chúng vào phong-trào. Từ trước tới nay,
Đảng chỉ là một Tòa nhà sang trọng, trong đó chỉ có một số trí thức cùng
phú thương có quyền ngự tọa, còn dân chúng ít khi được bén gót tới. Bởi
vậy, công cuộc của đảng Quốc-hội chưa có bề sâu cần thiết. Không ăn rễ
trong những tầng lớp phong-phú của dân chúng, Đảng làm sao có được
nguồn sinh lực dồi dào để theo đuổi một cuộc trường-kỳ tranh-đấu.
Lời khuyên nhủ của Cam-Địa có hiệu lực tức khắc. Trong những kỳ đại
hội ở Calcutta mà Nugpour, trong hàng ngũ đảng viên chỉ còn thấy lác đác ít
người bận Âu-phục, còn thì đa số đã trở về với cách phục sức cổ truyền.
Cuộc bàn cãi cũng không mấy khi còn dùng tiếng Anh. Đại-biểu các giai-
cấp trung lưu nhiều hơn mọi năm. Những đảng viên quý tộc hay phú hộ dù
bị lấn át cũng không lấy làm phật ý : họ rất kính phục ông đã gây được ở dân
chúng một sức mạnh họ chưa từng thấy bao giờ.
Điều đó không có gì khó giải. Cam-Địa thuộc về giai-cấp trung lưu.
Ông dễ gần dân chúng hơn các vị lãnh tụ khác của Đảng Quốc-Hội. Dân
chúng lâu dần coi ông như một người trong giai-cấp họ. Ngoài sự tôn sùng,
họ còn luyến ái ông như ruột thịt. Họ nghe ông vì họ yêu ông, không muốn
ông buồn phiền. Còn các lãnh tụ cùng ông chỉ dẫn phong trào thì ai cũng
phải kính phục sức hoạt động không ngừng, đức tính yêu đời cùng lòng tin
tưởng vô biên của ông ở chính mình và ở nơi dân chúng.
