thuật cừ, một sĩ quan tham mưu, một trong số những tướng lĩnh giỏi mà
trước cũng như sau năm 1800, Na-pô-lê-ông đã và đang giáng cho nhiều
trận thua vô cùng khủng khiếp và bọn họ đã không ngớt chứng minh một
cách chua chát rằng Na-pô-lê-ông đã không hành động theo nguyên tắc nào
cả. Trung thành với nguyên lý của mình, Na-pô-lê-ông đánh Mê-La như thể
Mê-La là Na-pô-lê-ông, và Mê-la đánh Na-pô-lê-ông như thể Na-pô-lê-ông
là Mê-la.
Quân áo tập trung lực lượng về phía nam chiến trường theo hướng đi
Giên. Mê-la không phán đoán nổi rằng Bô-na-pác đã chọn con đường đi
khó khăn nhất, qua nước Thuỵ Sĩ và đèo Béc-na, do đó, Mê-la sơ hở không
tăng cường lực lượng để giữ sườn phía ấy. Vị Tổng tài thứ nhất lại chọn
đúng con đường ấy. Cái lạnh khủng khiếp của những ngọn núi tuyết phủ,
những vực sâu thẳm dưới chân, những trận mưa băng, những cơn bão tuyết,
những cuộc trú quân ngoài trời trong tuyết, binh sĩ của Bô-na-pác đã chịu
tất cả những thử thách đó vào năm 1800, cũng như binh sĩ của Xu-vô-rốp
đã từng nếm trải vào năm 1799 và cũng như những chiến binh của An-ni-
ban đã từng nếm trải cách đây 2.000 năm trước Xu-vô-rốp và Bô-na-pác.
Có khác là không phải những con voi bị chìm sâu trong vực thẳm như thời
An-ni-ban, mà là những khẩu pháo, những bệ pháo, những hòm đạn. Tướng
Lan-nơ đi tiên phong và đằng sau là toàn bộ quân đội của Bô-na-pác kéo
thành một đường dài vô tận giữa một bên là vách đã, một bên là bờ vực
cheo leo. Cuộc vượt qua núi An-pơ bắt đầu ngày 16 tháng 5 đến ngày 21,
Bô-na-pác cùng với quân chủ lực đã tới đèo Xanh Béc-na, trong khi ấy,
đằng trước họ, ở sườn núi bên nước ýđã bắt đầu có những cuộc chiến đấu
của đội tiên phong với lực lượng tiền đạo nhỏ yếu bảo vệ sườn núi của
quân áo. Quân áo bị đánh lui, quân Pháp càng tiến gấp xuống phía nam vào
toàn bộ lực lượng của Bô-na-pác thình lình tràn ra. Hết sư đoàn này đến sư
đoàn khác, từ những khe núi miền nam rặng An-pơ xuất kích, triển khai sau
lưng quân áo.
Không bỏ phí một giờ, Bô-na-pác tiến thẳng đến Mi-lan và, ngày 2
tháng 6 năm 1800, đã vào thủ phủ xứ Lông-bác- đi; Bô-na-pác chiếm tiếp
