Pa-vi, Crê-môn, Ple-dăng, Brét-xi-a và nhiều thành phố khác và đến đâu
cũng làm quân áo thất điên bát đảo; họ không hề ngờ rằng hướng tiến công
chính lại từ phía ấy. Quân đội của Mê-la đang còn ở xung quanh Giên và
đáng lẽ vài ngày sau nữa thì chiếm lại được Giên từ tay quân Pháp. Nhưng
sự xuất hiện của Bô-na-pác ở Lông-bác-đi đã làm tiêu tan thắng lợi ấy của
quân áo.
Cũng bất ngờ như vậy, Mê-la hộc tốc kéo quân đi chạm trán với quân
Pháp từ phía bắc kéo xuống. Làng Ma-ren-gô nhỏ bé nằm giữa cánh đồng
trải rộng A-lếch-xăng-đri và Tóc-tôn. Ngay từ đầu mùa đông năm 1800,
trong cung điện ở Pa-ri, ngón tay chỉ vào cái địa phương ấy trên một tấm
bản đồ chi tiết về miền bắc nước ý, Bô-na-pác đã nói với các tướng lĩnh
rằng: "Đây, chúng ta phải đánh bại quân áo ở đây". Cuộc giao chiến lớn của
cả đôi bên đã xảy ra ngày 14 tháng 6 năm 1800, đúng ở chỗ đó.
Nói chung, trận này, đã có ảnh hưởng to lớn trên trường chính trị quốc
tế, cũng như đối với sự nghiệp lịch sử của Na-pô-lê-ông nói riêng. Một bầu
không khí lo âu bao trùm lấy Pa-ri và khắp nước Pháp. Ngày ngày, bọn bảo
hoàng mong chờ tin báo Bô-na-pác chết trong vực thẳm núi An-pơ; người
ta cũng biết quân đội áo rất mạnh và pháo binh của họ còn mạnh hơn pháo
binh của quân Pháp. Có tin đồn quân Anh sẽ đổ bộ ở Văng-đê. Ca-đu-đan
và bạn hữu của y, những thủ lĩnh bảo hoàng, nhận định sự phục hưng của
dòng họ Buốc-bông nếu chưa phải là sự việc đã thành thì trong một ngày
rất gần đây tất cũng sẽ thành. Họ chỉ đợi hiệu báo: tin Bô-na-pác chết hoặc
quân đội Pháp bại trận. ở châu Âu, ngay trong các nước trung lập người ta
lo âu theo dõi quá trình của các biến cố. ở những nơi đó người ta cũng chỉ
đợi chờ sự chiến thắng của quân áo để gia nhập khối liên minh chống lại
nước Pháp. Bọn Buốc-bông chuẩn bị để lên đường về Pa-ri.
Na-pô-lê-ông, các tướng lĩnh, sĩ quan và binh lính của ông đều thấy rất rõ
tầm quan trọng của trận đánh và những khả năng dẫn tới bại trận: lần này
quân áo trội hơn hẳn về số lượng; họ được nghỉ ngơi thoải mái, được yên
ổn đóng quân trong các thành phố và các làng mạc ý, trong khi ấy binh lính
của Na-pô-lê-ông phải gian khổ vượt đèo Xanh Béc-na, Bô-na-pác có cả
