nào, đúng là thế, vì quyền lợi của họ đã trực tiếp gắn liền vào việc bóc lột
các thuộc địa của Pháp và của Hà Lan chiếm được trong cả một cuộc chiến
tranh trường kỳ. Nhưng tầng lớp thương nhân gắn chặt với nền thương
nghiệp của châu Âu lại mong muốn hòa bình; trong giai cấp thợ thuyền,
phẫn nộ trào lên dữ dội chống sự bóc lột và nạn đói đang hành hạ họ lúc
bấy giờ, và sự bực tức của thợ thuyền không những chỉ biểu hiện bằng
những vụ phá hoại máy móc mà đôi khi còn bằng cả những hành động tiêu
cực công khai.
Nói tóm lại, khi Bô-na-pác đã ký với nước áo một hòa ước đặc biệt có
lợi, đem lại thêm cho ông ta những vùng đất đai rộng lớn ở Đức và ở ý, và,
sau cái chết của Pôn, khi ông ta ký hòa ước với người kế nghiệp của Pôn là
A-lếch-xan, đồng thời đề nghị ký với nước Anh, thì các giới lãnh đạo Anh,
nhất thời thất vọng vì không còn mong gì đánh đổ được nước Pháp, bèn
quyết định đàm phán với Pháp. Đúng vào trước lúc Pôn bị ám sát. Uy-liêm-
Pít từ chức và những người lên thay thế ông ta đều là những tay đại diện
cho khuynh hướng thoả hiệp. át-dinh-tơn đứng đầu chính phủ và ngài Ha-
cớt-biu-ri, bộ trưởng ngoại giao mới, đã làm cho người ta hiểu rằng nước
Anh không phản đối việc ký hòa ước.
Các cuộc đàm phán hòa bình tiến hành ở A-miêng, nơi mà ngày 26
tháng 3 năm 1802, hiệp ước hòa bình với Anh đã được ký kết. Nước Anh
hoàn lại cho Pháp và các nước chư hầu của Pháp (Hà Lan và Tây Ban Nha)
tất cả những thuộc địa mà Anh đã chiếm được của họ trong suốt chín năm
chiến tranh trừ Xây-lan1 và Tơ-ri-ni-tê. Đảo Man-tơ phải trả lại cho dòng
họ Kỵ sĩ. Nước Anh cam kết rút quân khỏi các căn cứ đã chiếm đóng được
trong cuộc chiến tranh ở bể A-đri-a-tích và Địa Trung Hải. Nước Pháp cam
kết rút quân đội ra khỏi Ai Cập, rút quân khỏi La Mã để giao lại cho giáo
hoàng cũng như tất cả những đất đai khác thuộc toà thánh. Đó là những quy
định chủ yếu. Nhưng đó chưa phải là điều quan trọng nhất. Có phải vì cái
đó mà giai cấp quý tộc, giai cấp tư sản Anh đã tiêu tốn hàng triệu đồng
trong chín năm trời cho quân đội của họ và cho quân đội của các nước khác
