còn đông gấp bội so với số quân trong các cuộc chiến tranh của các vị tiền
bối về nghệ thuật quân sự của Na-pô-lê-ông. So với con số những trận đánh
khổng lồ đã quyết định sự nghiệp của Na-pô-lê-ông thì chiến thắng Tu-lông
thật quá tầm thường, song mặc dầu thế, chiến thắng Tu-lông vẫn mãi mãi
chiếm một vị trí đặc biệt trong thiên anh hùng ca Na-pô-lê-ông. Nó đã làm
cho mọi người lần đầu tiên chú ý tới Na-pô-lê-ông. ủy ban cứu quốc rất
mực hài lòng về việc đã thanh toán được bọn phản bội Tu-lông và đã tống
cổ được người Anh ra khỏi bờ biển.
Chiều hướng của tình hình báo trước triển vọng thanh toán nhanh chóng
được hoạt động phản cách mạng của bọn bảo hoàng ở khắp miền nam nước
Pháp. Xưa nay Tu-lông vẫn được coi như một pháo đài kiên cố bất khả xâm
phạm, đến nỗi khi Tu-lông thất thủ rồi mà nhiều kẻ vẫn không tin và cũng
không tin rằng một gã vô danh tên là Bô-na-pác lại đã có thể đánh chiếm
được thành. May mắn cho Na-pô-lê-ông là trong hàng ngũ những người
vây thành có một người còn nhiều thế lực hơn Xa-li-xét-ti, đó là Ô-guy-
xtanh Rô-be-xpi-e, em trai của Mắc-xi-mi-liêng, cũng dự trận đánh thành
và đã tường thuật trong một bản báo cáo gửi về Pa-ri. Kết quả là lập tức
Na-pô-lê-ông Bô-na-pác được phong chức thiếu tướng, quyết định ký ngày
14 tháng 1 năm 1794. Lúc đó Na-pô-lê-ông 24 tuổi. Bước đi đầu tiên đã
thành đạt.
Việc Na-pô-lê-ông hạ thành Tu-lông xảy ra vào thời kỳ mà phái "Núi"
đang thống trị hoàn toàn Hội nghị Quốc ước 1, vào lúc mà phái Gia-cô-
banh đang có ảnh hưởng rất lớn ở thủ đô và các tỉnh vào lúc mà nền chuyên
chính vô địch của cách mạng, trong cuộc đấu tranh quyết liệt của mình, đã
chiến thắng được thù trong giặc ngoài và đã đập tan được những cuộc phiến
loạn của bọn bảo hoàng, bọn Gi-rông-đanh và bọn thầy tu ngoan cố.
Trong cuộc nội chiến ác liệt này, Na-pô-lê-ông Bô-na-pác không thể
không thấy cần phải chọn một con đường giữa nền cộng hoà và nền quân
chủ: nền cộng hoà sẽ có thể cho ông ta tất cả và nền quân chủ ắt sẽ tước tất
cả và sẽ không tha thứ cho ông ta việc chiếm thành Tu-lông, cũng như việc
ông ta vừa mới cho xuất bản cuốn sách Bữa ăn tối ở Pô-ke, trong đó Na-pô-
lê-ông đã vạch rõ cho các thành phố nổi loạn ở miền nam hiểu rằng tình thế
