Chương XIV
Châu Âu chư hầu nổi dậy chống Na-
pô-lê-ông
"Trận các quốc gia" "Đại đế quốc"
bắt đầu suy vong 1813
Thoạt tiên đi bằng xe trượt tuyết, rồi xe ngựa, Na-pô-lê-ông đã vượt
qua Ba Lan, Đức và Pháp trong 12 ngày, và sáng 18 tháng 12 năm 1812 thì
về đến điện Tuy-lơ-ri. Biết được những sự nguy hiểm có thể xảy tới trong
những ngày khốn đốn này, Na-pô-lê-ông đi rất bí mật: ông không ngộ nhận
những tình cảm chân thật của người Đức đối với mình. Cô-lanh-cua, người
đi theo Na-pô-lê-ông, có kể lại sự tuyệt đối bình tĩnh, lòng can đảm, nghị
lực và ý chí tiếp tục chiến đấu của Na-pô-lê-ông. Khi bàn về cuộc chiến
tranh vừa kết thúc, ông hoàng đế đã nói với Cô-lanh-cua rằng nếu như ông
ta đã phạm sai lầm thì không phải sai lầm về mục đích, cũng như về thời cơ
chính trị của cuộc chiến tranh, mà sai lầm về phương pháp chỉ đạo chiến
tranh. Na-pô-lê-ông cho rằng nếu cứ ở lại Vi-tép thì bây giờ A-lếch-xan đã
phải quy hàng dưới gối. Tóm lại, trong khi trao đổi, Na-pô-lê-ông đã nói
bằng giọng của một nhà quán quân chỉ trích những thiếu sót của mình sau
một ván cờ bị thua, trước khi mở đầu một ván khác mà ông ta quyết thắng:
không mảy may ghê sợ dĩ vãng, không hề nghĩ đến sự giảm sút uy tín
khuynh đảo cả thiên hạ của bản thân, cũng không hề có dấu hiệu suy sụp
tinh thần như người ta đã luôn luôn thấy rất rõ ở Na-pô-lê-ông vào những
