những người công giáo là những người đã ngấm ngầm chống lại hoàng đế
từ năm 1809. Nhưng cuộc trao đổi hữu hảo giữa Na-pô-lê-ông và giáo
hoàng đã không đem lại kết quả cụ thể gì.
Na-pô-lê-ông ép Pi VII ký một bản điều ước mới, nhưng cũng không
vì thế mà giao trả thành Rôm cho giáo hoàng (về đại thể, bản điều ước mới
sao chép lại nội dung bản điều ước năm 1802). Đối với Na-pô-lê-ông,
những sự nhượng bộ không có tác dụng gì hết: Na-pô-lê-ông không ưa và
cũng không biết nhượng bộ. Những trò dụ dỗ hèn kém của Na-pô-lê-ông
đối với giáo hoàng vào tháng 1 năm 1813 đã chấm dứt khi Na-pô-lê-ông
bất thần cho bắt hồng y giáo chủ Pi-ê-tơ-rô và đưa đi khỏi Phông-ten-nơ-
blô,
Vì Na-pô-lê-ông đã nghe phong thanh thấy Pi-ê-tơ-rô khuyên giáo
hoàng Pi VII đối địch lại Na-pô-lê-ông. Nói về mưu toan thỏa hiệp không
thành đó với giáo hoàng, hoàng đế đã thốt ra một câu đáng chú ý: thực là
hiện nay phải bỏ thành Rôm... Điều ước ấy còn phải xếp vào tủ và sẽ chỉ
được lôi ra sau khi đã đại thắng ở sông En-bơ hay ở sông Vi-xtuyn. Thật
vậy, trong suốt năm 1813 ấy và những năm sau, Na-pô-lê-ông không ngừng
tìm cách phá hoại các cuộc thương lượng với đối phương và luôn luôn
mong mỏi một chiến thắng lớn. Vận may đã ủng hộ Na-pô-lê-ông quá lâu.
So sánh toàn bộ cuộc đời Na-pô-lê-ông dưới ánh sáng của tất cả những sự
nghiệp vĩ đại chưa từng có mà Na-pô-lê-ông đã hoàn thành, kể từ việc hạ
thành Tu-lông năm 1793 đến việc sáng lập cái đế quốc rộng lớn ấy và rồi
Na-pô-lê-ông đã dắt dẫn các lực lượng của đế quốc đó đến bên kia sông Ni-
ê-men, thì dẫu sao cuộc chiến tranh năm 1812 cũng chỉ làm một chấm đen
trên cả một tấm thảm mênh mông đầy thằng lợi.
Nước Phổ đã sẵn sàng phản lại: vua Phổ đòi Na-pô-lê-ông rút quân ra
khỏi một số vị trí, đòi 94 triệu phrăng dùng vào việc nuôi dưỡng quân đội
Pháp mà ngân khố của hoàng đế còn nợ lại, nhưng đã bị từ chối. Nước Anh
không thể thừa nhận sự xâm lược nước Tây Ban Nha của người Pháp, và
Na-pô-lê-ông, ngày 14 tháng 2, khai mạc khoá họp Hội đồng lập pháp, đã
dứt khoát tuyên bố rằng: "Triều đại Pháp đang trị vì và sẽ trị vì Tây Ban
Nha". Vào tháng 3, Mét-te-ních đã tỏ ý muốn biết những điều kiện mà Na-
