tình hình đó đã làm sức chiến đấu và tinh thần của bọn Su-ăng giảm sút rất
nhiều. Đội ngũ của Can-đu-đan thưa thớt. ở Văng-đê, tâm lý chung là chờ
đợi, thiên về xoa dịu và mua chuộc người thủ lĩnh mới của nền Cộng hoà
Pháp có thái độ khoan nhượng đối với bọn bảo hoàng. Lúc bấy giờ, Bô-na-
pác cũng không đòi hỏi gì hơn; trong những tháng đầu ấy, tháng 11, tháng
12 năm 1799 và nửa đầu năm 1800, ông ta phải bằng lòng với những cách
giải quyết cấp thiết trước mắt để còn lo cho cuộc chiến tranh sẽ bắt đầu vào
mùa xuân. Bô-na-pác đi từ việc khẩn cấp này đến việc khẩn cấp khác: từ
việc trấn áp bọn giặc cướp đến việc Văng-đê, từ việc Văng-đê đến công
việc tài chính, bởi vì phải nuôi ăn, may mặc, trang bị cho một đội quân
mạnh mẽ mà ông ta sẽ điều động vào mùa xuân, nhưng tiền vàng trong
ngân khố đã cạn sạch - Viện Đốc chính đã xoáy hết quỹ của Nhà nước. Na-
pô-lê-ông cần một chuyên viên, và phải là một chuyên viên giỏi. Na-pô-lê-
ông tìm ngay được một người như thế ở Gô-đanh, và đã cử Gô-đanh làm bộ
trưởng tài chính.
Từ khi Bô-na-pác lên nắm chính quyền thì đương nhiên những việc
trong lĩnh vực tài chính cũng đã được giải quyết theo cùng với những
nguyên tắc như trong các lĩnh vực khác: nhà quân phiệt độc tài và Gô-đanh,
người thừa hành ý chí của ông ta, cả hai đều đã quyết định dùng thuế gián
thu hơn là thuế trực thu. Hình thức đánh thuế này, chung quy chỉ đổ vào
người tiêu thụ giàu cũng như nhà nghèo, thuận lợi cho Na-pô-lê-ông do
tính chất "tự động" của nó, vì thuế gián thu không gây bất hoà giữa người
nộp thuế với người thu thuế cũng như với chính phủ, việc mua bán các vật
phẩm tiêu dùng hằng ngày tự nó tiến hành bằng mọi cách, không cần đến
sự can thiệp của bất cứ một người thu thuế nào.
Giai cấp tư sản thành thị và nông thôn lấy làm mãn nguyện về chính sách
tài chính mới đó, họ cũng còn lấy làm hài lòng về một loạt các biện pháp
khác đã thực hiện trong lĩnh vực này, như thành lập một cơ quan kiểm tra,
định chế độ cho công tác kế toán, trấn áp quyết liệt các vụ ăn cắp và tham
trắng trợn. Những kẻ tham ô nhiều đến nỗi nhà viết sử đôi khi có ý định liệt
bọn chúng như một "tầng lớp" đặc biệt trong giai cấp tư sản. Một vài kẻ
đầu cơ và vơ vét công quỹ nhanh chóng cảm thấy bàn tay của người thủ
