Trong mười lăm phút đứng cạnh hố, tôi không nghe thấy một lời than
vãn hoặc một lời cầu xin. Tôi thấy một gia đình gồm tám người, một người
đàn ông và một người đàn bà, cả hai khoảng năm mươi tuổi, với các con
của họ khoảng một tuổi, tám tuổi và mười tuổi, và hai cô con gái lớn hơn
khoảng hai mươi và hai mươi bốn tuổi. Một bà già tóc bạc ẵm trên tay đứa
bé một tuổi, khe khẽ hát ru nó và nói đùa với nó. Đứa bé nói bập bẹ vẻ thích
thú. Cặp vợ chồng nhìn nó đầy nước mắt. Người cha nắm tay một đứa con
trai khoảng tám tuổi và âu yếm nói chuyện với nó; đứa nhỏ cố cầm nước
mắt. Người cha đưa ngón tay chỉ lên trời vuốt đầu nó và có vẻ như đang cắt
nghĩa cho nó nghe một điều gì. Ngay lúc đó, tên SS đứng cạnh hố la lên
một điều gì với bạn của hắn. Tên này đếm chừng hai mươi người và ra lệnh
cho họ bước ra sau đống đất . Trong số có gia đình mà tôi vừa nói đến.
Tôi luôn luôn nhớ đến một cô gái mảnh khảnh, với mái tóc đen huyền,
khi đi ngang qua tôi, đã tự chỉ vào mình và nói “hai mươi ba tuổi”. Tôi đi
vòng qua đống đất và đứng trước một đống thây người khủng khiếp. Trong
đó xác người chồng chất lên nhau, nhìn xuống người ta chỉ thấy đầu của họ
mà thôi. Hầu hết đều có máu chảy từ đầu xuống vai. Vài người hãy còn
nhúc nhích. Vài người khác đưa cánh tay lên và đầu ngọ nguậy để cho biết
mình còn sống. Chiếc hố đã đầy đến hai phần ba rồi. Tôi ước lượng ít ra nó
chứa cũng khoảng 1.000 người.
Nhìn xuống dưới hố, tôi thấy những thân người co rúm lại và những
chiếc đầu im lìm trên các thân xác nằm dài trước đó. Máu chảy ra từ cổ. Tôi
ngạc nhiên sao người ta lại không bảo chúng tôi tránh ra chỗ khác, nhưng
tôi nhận thấy cách tôi không bao xa có hai ba người lính gác. Nhóm tử tội
kế tiếp đã đến gần.
Khi bỏ đi, và lúc vòng qua đống đất, tôi lại thấy một chiếc xe vận tải
khác chở đầy người tới nơi. Lần này chiếc xe chở những người đau yếu,
bệnh tật. Một bà già gầy còm với cặp giò da bọc xương, được những người
khác, đã trần truồng, cởi quần áo cho, trong khi hai người đỡ bà ta. Người
