Xác suất thành công của một nhóm người không áp dụng được cho
Theodonus Ibn Warqua. Ta hãy gọi trường hợp đầu tiên là xác suất tập hợp,
và trường hợp thứ hai là xác suất thời gian (vì trường hợp thứ nhất liên quan
đến một tập hợp gồm nhiều người và trường hợp thứ hai liên quan đến một
người qua một khoảng thời gian). Bây giờ, khi bạn đọc tài liệu của các vị
giáo sư tài chính, các chuyên gia tài chính, hay những khuyến nghị đầu tư
của ngân hàng trong nước dựa vào lợi nhuận dài hạn của thị trường, thì hãy
cẩn thận. Ngay cả khi những dự đoán của họ là chính xác (trên thực tế thì
đều sai bét), không một cá nhân nào có thể đạt được mức lợi nhuận bằng lợi
nhuận của thị trường, trừ khi anh ta có ví tiền không đáy và không có điểm
tới hạn nào. Đây là sự đánh đồng giữa xác suất tập hợp và xác suất thời gian.
Nếu rốt cuộc nhà đầu tư buộc phải giảm bớt rủi ro vì thua lỗ, vì về hưu, vì li
dị để cưới vợ người hàng xóm, vì ông ta bất ngờ nghiện heroin sau khi vào
viện để mổ ruột thừa, hoặc vì ông ta đã thay đổi cách nhìn về cuộc đời, thì
lợi nhuận của ông ta sẽ tách biệt khỏi lợi nhuận của thị trường, chỉ có vậy
thôi.
Bất kỳ ai đã sống sót một vài năm trong những ngành đương đầu với rủi ro
đều có một phiên bản nào đó của một nguyên tắc mà chúng ta đã quen thuộc
là: “Để thành công, trước hết bạn phải sống sót đã.” Phiên bản của tôi là:
“Không bao giờ băng qua một con sông có độ sâu trung bình là 1,2 mét.”
Trước đây, tôi từng tổ chức rất hiệu quả toàn bộ cuộc sống của mình quanh
một điểm mà tại đó trình tự là quan trọng và sự hiện hữu của sự hủy diệt sẽ
khiến các phân tích chi phí-lợi ích
không còn phù hợp nữa; nhưng tôi
không hề biết rằng những khiếm khuyết trong lý thuyết quyết định lại
nghiêm trọng đến vậy. Cho đến khi đột nhiên xuất hiện một bài báo của nhà
vật lý Ole Peters viết chung với Murray Gell-Mann
phiên bản của sự khác nhau giữa xác suất tập hợp và xác suất thời gian qua
một thí nghiệm tưởng tượng tương tự như thí nghiệm ở trên của tôi, và
chứng minh rằng hầu như mọi thứ liên quan đến xác suất trong khoa học xã
hội đều khiếm khuyết. Khiếm khuyết nghiêm trọng. Khiếm khuyết rất
nghiêm trọng. Hầu hết đều là những khiếm khuyết chết người. Bởi lẽ, trong
